आजको डिजिटल युगमा, जानकारीको विशाल समुद्रमा काम गर्नु निकै चुनौतीपूर्ण छ । कल्पना गर्नुहोस्, तपाईंको अव्यवस्थित अनुसन्धान नोटहरू र कागजातहरूलाई एउटा उपकरणले व्यवस्थित गर्छ, र (AI) को शक्ति प्रयोग गरेर तपाईंलाई छिटो र सजिलै जानकारी बुझ्न मद्दत गर्छ । Google को NotebookLM यस्तै एक (AI-powered) उपकरण हो, जसले विद्यार्थी, अनुसन्धानकर्ता, लेखक, र पेशेवरहरूलाई जटिल जानकारीलाई सजिलो बनाउन सहयोग गर्छ । यो उपकरणले तपाईंको अनुसन्धानलाई व्यवस्थित गर्छ, नोट लेखनलाई प्रभावकारी बनाउँछ, र नयाँ विचारहरू सिर्जना गर्न प्रेरित गर्छ । चाहे तपाईं लामो अनुसन्धान लेखहरूको सारांश बनाउन चाहनुहुन्छ वा आफ्नो टोलीसँग सहकार्य गर्न, NotebookLM ले तपाईंको उत्पादकता (productivity) लाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याउँछ । यो लेखमा, हामी NotebookLM को परिचय, यसका उत्कृष्ट विशेषताहरू, र विभिन्न क्षेत्रमा यसका उपयोगहरूको बारेमा विस्तृत रूपमा छलफल गर्नेछौं । पढ्नुहोस् र यो उपकरणले तपाईंको दैनिक कामलाई कसरी बदल्न सक्छ भनेर जान्नुहोस् !

NotebookLM Google Labs द्वारा विकसित एक (AI-driven) नोट लेखन र अनुसन्धान उपकरण हो, जुन सन् २०२३ मा Project Tailwind को रूपमा सुरु भएको थियो । यो (Gemini 1.5 Pro) मा आधारित छ, जुन Google को शक्तिशाली (AI model) हो । अन्य (AI chatbots) जस्तै ChatGPT वा Grok बाट फरक, NotebookLM ले इन्टरनेटको सम्पूर्ण डेटा प्रयोग गर्दैन । बरु, यो तपाईंले अपलोड गरेका कागजातहरूमा केन्द्रित हुन्छ, जस्तै Google Docs, PDFs, Google Slides, वेब URLs, र टेक्स्ट फाइलहरू । यो विशेषताले NotebookLM लाई (personalized) र सटीक बनाउँछ, किनकि यसले तपाईंले प्रदान गरेको जानकारीमा मात्र आधारित जवाफ दिन्छ । उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले १० वटा वैज्ञानिक लेखहरू अपलोड गर्नुभयो भने, NotebookLM ले ती कागजातहरूको आधारमा सारांश, प्रश्नहरू, र विचारहरू उत्पन्न गर्छ । यो सुविधाले गलत जानकारी (hallucinations) को जोखिम कम गर्छ र तपाईंको अनुसन्धानलाई विश्वसनीय बनाउँछ ।

NotebookLM को सबैभन्दा ठूलो विशेषता यसको (source-grounded) जवाफहरू हुन् । यो उपकरणले तपाईंले अपलोड गरेका कागजातहरूमा मात्र आधारित जवाफ दिन्छ, जसले गलत वा अनावश्यक जानकारीको सम्भावनालाई कम गर्छ । उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले इतिहासको पुस्तक वा अनुसन्धान लेख अपलोड गर्नुभयो भने, NotebookLM ले त्यसैको आधारमा जवाफ दिन्छ र (inline citations) प्रदान गर्छ । यी (citations) ले तपाईंलाई कागजातको विशिष्ट भागमा लैजान्छ, जसले तथ्य जाँच गर्न सजिलो बनाउँछ । यो सुविधा विशेष गरी अनुसन्धानकर्ता र विद्यार्थीहरूका लागि उपयोगी छ, किनकि यसले जानकारीको विश्वसनीयता सुनिश्चित गर्छ । साथै, यो विशेषताले NotebookLM लाई अन्य (AI tools) बाट अलग बनाउँछ, जसले कहिलेकाहीँ गलत जानकारी दिन सक्छन् ।

अर्को रमाइलो विशेषता (Audio Overviews) हो, जुन सन् २०२४ मा थपिएको थियो । यो सुविधाले तपाईंको कागजातहरूलाई (podcast-style) अडियोमा रूपान्तरण गर्छ । दुई (AI hosts) ले तपाईंको सामग्रीको बारेमा कुराकानी गर्छन्, जसले जटिल जानकारीलाई सुन्न सजिलो र रमाइलो बनाउँछ । यो सुविधा ५० भन्दा बढी भाषाहरूमा उपलब्ध छ, यद्यपि नेपाली भाषामा हाल सीमित समर्थन छ । उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले लामो अनुसन्धान लेख अपलोड गर्नुभयो भने, NotebookLM ले त्यसको मुख्य बुँदाहरूलाई ५-१० मिनेटको अडियोमा बदल्छ । यो विशेषता विशेष गरी ती व्यक्तिहरूका लागि उपयोगी छ जो यात्रामा छन् वा पढ्नको सट्टा सुनेर सिक्न रुचाउँछन् । यो सुविधाले अनुसन्धानलाई रमाइलो बनाउँछ र समय बचत गर्छ ।

NotebookLM ले स्वचालित सारांश र सुझावहरू पनि प्रदान गर्छ । जब तपाईं कागजात अपलोड गर्नुहुन्छ, यो उपकरणले स्वचालित रूपमा त्यसको सारांश बनाउँछ र सम्बन्धित प्रश्नहरू वा विषयहरू सुझाव दिन्छ । उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले Google Slides मा प्रस्तुतीकरण अपलोड गर्नुभयो भने, NotebookLM ले मुख्य बुँदाहरूको सारांश र सम्भावित प्रश्नहरू, जस्तै “यो प्रस्तुतीकरणको मुख्य उद्देश्य के हो?” जस्ता सुझाव दिन्छ । यो सुविधाले जटिल विषयहरूलाई छिटो बुझ्न र अनुसन्धानलाई व्यवस्थित गर्न मद्दत गर्छ । विशेष गरी विद्यार्थी र पेशेवरहरूका लागि, यो सुविधाले समय बचत गर्छ र कामलाई प्रभावकारी बनाउँछ ।

यो उपकरणले विभिन्न प्रकारका कागजातहरूलाई स्वीकार गर्छ, जस्तै Google Docs, PDFs, Google Slides, वेब URLs, र टेक्स्ट फाइलहरू । तपाईं एकै ठाउँमा विभिन्न स्रोतहरूबाट जानकारी एकीकृत गर्न सक्नुहुन्छ । उदाहरणका लागि, तपाईंले एउटा अनुसन्धान लेख, वेबपेज, र स्लाइडहरू अपलोड गर्न सक्नुहुन्छ, र NotebookLM ले ती सबैलाई विश्लेषण गर्छ । यो सुविधाले जानकारीलाई एकीकृत र व्यवस्थित गर्न सजिलो बनाउँछ । अन्य उपकरणहरू, जस्तै Evernote वा Notion, ले पनि यस्तै सुविधा प्रदान गर्छन्, तर NotebookLM को (AI-driven) विश्लेषणले यसलाई थप शक्तिशाली बनाउँछ । यो विशेषताले विभिन्न स्रोतहरूबाट जानकारीलाई एक ठाउँमा ल्याएर अनुसन्धानलाई सजिलो बनाउँछ ।

NotebookLM मा (collaborative) सुविधाहरू पनि छन्, जसले टोलीहरूलाई साझा नोटबुकमा (real-time) काम गर्न अनुमति दिन्छ । यो सुविधा व्यवसायिक टोलीहरू, शिक्षकहरू, र अनुसन्धान समूहहरूका लागि उपयोगी छ । उदाहरणका लागि, एउटा मार्केटिङ टोलीले प्रोजेक्ट नोटहरू सेयर गर्न र (AI-generated) सुझावहरूको आधारमा विचारहरू विकास गर्न सक्छ । यो सुविधाले टोली सहकार्यलाई प्रभावकारी बनाउँछ र समय बचत गर्छ । साथै, यो उपकरणले (inline citations) प्रदान गर्छ, जसले तपाईंलाई कागजातको विशिष्ट भागमा लैजान्छ । यो सुविधाले तथ्य जाँच गर्न सजिलो बनाउँछ र अनुसन्धानको विश्वसनीयता बढाउँछ । उदाहरणका लागि, यदि NotebookLM ले कुनै तथ्याङ्क दिन्छ भने, तपाईंले स्रोतको मूल पाठ सजिलै हेर्न सक्नुहुन्छ ।

विद्यार्थीहरूका लागि NotebookLM अनुसन्धान र अध्ययनलाई सजिलो बनाउने शक्तिशाली उपकरण हो । तपाईंले अनुसन्धान लेखहरू, लेक्चर नोटहरू, वा पाठ्यपुस्तकहरू अपलोड गर्न सक्नुहुन्छ, र NotebookLM ले ती कागजातहरूको सारांश बनाउँछ । उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले ५० पृष्ठको वैज्ञानिक लेख अपलोड गर्नुभयो भने, यो उपकरणले ५ मिनेटमा त्यसको मुख्य बुँदाहरूको सारांश बनाउँछ र सम्बन्धित प्रश्नहरू सुझाव दिन्छ, जस्तै “यो लेखको मुख्य तर्क के हो?” यो सुविधाले परीक्षाको तयारी र गृहकार्यलाई सजिलो बनाउँछ । साथै, (Audio Overviews) ले नोटहरूलाई सुन्न सजिलो अडियोमा बदल्छ, जुन यात्रामा वा व्यस्त समयमा उपयोगी हुन्छ । विद्यार्थीहरूले यो उपकरण प्रयोग गरेर समय बचत गर्न र जटिल विषयहरूलाई छिटो बुझ्न सक्छन् ।

लेखकहरूका लागि, NotebookLM रचनात्मक विचारहरू सिर्जना गर्न उत्कृष्ट छ । तपाईंले आफ्नो कथा, लेख, वा पुस्तकको मस्यौदा अपलोड गर्न सक्नुहुन्छ, र NotebookLM ले कथाको प्रवाह, पात्रहरू, वा विषयवस्तुको बारेमा सुझाव दिन्छ । उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले उपन्यासको पहिलो अध्याय अपलोड गर्नुभयो भने, यो उपकरणले सुझाव दिन सक्छ, “मुख्य पात्रको प्रेरणालाई अझ स्पष्ट गर्न सकिन्छ ।” यो (AI-driven) सुझावले रचनात्मक अवरोध (writer’s block) लाई हटाउन मद्दत गर्छ । साथै, तपाईंले विभिन्न ड्राफ्टहरू अपलोड गरेर तुलना गर्न सक्नुहुन्छ, जसले लेखन प्रक्रियालाई सुधार्छ । लेखकहरूका लागि, यो उपकरण विचारहरू व्यवस्थित गर्न र नयाँ दृष्टिकोण प्राप्त गर्न उपयोगी छ ।

पेशेवरहरूले NotebookLM लाई व्यवसायिक कागजातहरू, रिपोर्टहरू, वा प्रस्तुतीकरणहरू विश्लेषण गर्न प्रयोग गर्न सक्छन् । उदाहरणका लागि, मार्केटिङ टोलीले ग्राहक डेटा र प्रतिस्पर्धी विश्लेषण अपलोड गरेर (AI-generated) रणनीतिहरू प्राप्त गर्न सक्छ । यो उपकरणले मुख्य निष्कर्षहरूको सारांश बनाउँछ र रणनीतिक सुझावहरू दिन्छ, जस्तै “नयाँ उत्पादन लन्चको लागि युवा ग्राहकहरूलाई लक्षित गर्नुहोस् ।” (Collaborative) सुविधाहरूले टोलीहरूलाई साझा नोटबुकमा काम गर्न र (real-time) सुझावहरू प्राप्त गर्न अनुमति दिन्छ । यो सुविधा व्यवसायिक प्रस्तुतीकरण र प्रोजेक्ट योजनालाई प्रभावकारी बनाउँछ । पेशेवरहरूले यो उपकरण प्रयोग गरेर समय बचत गर्न र आफ्नो कामलाई व्यवस्थित गर्न सक्छन् ।

शिक्षकहरू र गैर-लाभकारी संस्थाहरूले पनि NotebookLM बाट फाइदा लिन सक्छन् । शिक्षकहरूले यो उपकरणलाई पाठ योजनाहरू तयार गर्न वा जटिल विषयहरूको सारांश बनाउन प्रयोग गर्न सक्छन् । उदाहरणका लागि, शिक्षकले विज्ञानको पाठ अपलोड गरेर विद्यार्थीहरूको लागि सजिलो भाषामा सारांश र प्रश्नहरू बनाउन सक्छ, जस्तै “जलवायु परिवर्तनको मुख्य कारणहरू के हुन्?” (Audio Overviews) ले लेक्चर नोटहरूलाई सुन्न सजिलो सामग्रीमा बदल्छ, जुन विद्यार्थीहरूलाई रमाइलो हुन्छ । गैर-लाभकारी संस्थाहरूले यो उपकरणलाई अनुदान प्रस्तावहरू व्यवस्थित गर्न वा समुदायको आवश्यकताहरू पहिचान गर्न प्रयोग गर्छन् । उदाहरणका लागि, एउटा संस्थाले समुदाय सर्वेक्षण अपलोड गरेर मुख्य आवश्यकताहरूको सारांश प्राप्त गर्न सक्छ । यो सुविधाले गैर-लाभकारी कामलाई प्रभावकारी बनाउँछ ।

NotebookLM लाई अन्य नोट लेखन उपकरणहरू, जस्तै Evernote, Notion, वा Obsidian सँग तुलना गर्न सकिन्छ । Evernote र Notion ले सामान्य नोट लेखन र संगठनमा ध्यान दिन्छन्, तर NotebookLM को (AI-driven) विश्लेषण र (source-grounded) जवाफहरूले यसलाई विशेष बनाउँछ । उदाहरणका लागि, Evernote ले कागजातहरूको स्वचालित सारांश बनाउँदैन, र Notion मा (Audio Overviews) जस्तो सुविधा छैन । यद्यपि, NotebookLM को सीमा यो हो कि यसले  इन्टरनेटमा खुला खोजी गर्दैन, यसले ChatGPT जस्ता उपकरणहरूलाई सामान्य प्रश्नहरूको लागि उपयुक्त बनाउँछ । तैपनि, यदि तपाईंलाई आफ्नो कागजातहरूमा आधारित सटीक जवाफहरू चाहिए, NotebookLM उत्कृष्ट छ । यो उपकरणले अनुसन्धान र नोट लेखनलाई व्यवस्थित र प्रभावकारी बनाउँछ ।

NotebookLM को प्रयोग गर्न सजिलो छ । तपाईंले Google को आधिकारिक साइटमा गएर नि:शुल्क खाता बनाउन सक्नुहुन्छ । एकचोटि खाता बनाएपछि, तपाईंले आफ्ना कागजातहरू अपलोड गर्न सक्नुहुन्छ र (AI) को सहयोगमा तिनलाई विश्लेषण गर्न सक्नुहुन्छ । यो उपकरण हाल नि:शुल्क उपलब्ध छ, तर भविष्यमा (premium features) थपिन सक्छन् । प्रयोगकर्ताहरूले NotebookLM को (user-friendly) इन्टरफेस र छिटो प्रतिक्रियालाई प्रशंसा गरेका छन् । X मा हालैका पोस्टहरूले यो उपकरणलाई “अनुसन्धानको लागि गेम-चेंजर” भनेर वर्णन गरेका छन्, विशेष गरी (Audio Overviews) को लागि । यद्यपि, केही प्रयोगकर्ताहरूले नेपाली भाषामा पूर्ण समर्थनको कमी भएको गुनासो गरेका छन्, जुन Google ले भविष्यमा सुधार गर्न सक्छ ।

NotebookLM ले अनुसन्धान र नोट लेखनलाई क्रान्तिकारी बनाउँछ । यसका (source-grounded) जवाफहरू, (Audio Overviews), स्वचालित सारांश, र (collaborative) सुविधाहरूले यो उपकरणलाई विद्यार्थी, लेखक, पेशेवर, र शिक्षकहरूका लागि अपरिहार्य बनाउँछ । चाहे तपाईं जटिल अनुसन्धान लेखहरूको सारांश बनाउन चाहनुहुन्छ, रचनात्मक विचारहरू उत्पन्न गर्न, वा टोलीसँग सहकार्य गर्न, NotebookLM ले तपाईंको उत्पादकता बढाउँछ । यो उपकरणले समय बचत गर्छ, जानकारीलाई व्यवस्थित गर्छ, र जटिल विषयहरूलाई सजिलो बनाउँछ । यदि तपाईं आफ्नो कामलाई प्रभावकारी बनाउन चाहनुहुन्छ भने, यो उपकरण प्रयोग गरेर हेर्नुहोस् । तपाईं Google को आधिकारिक साइट मा गएर आजै सुरु गर्न सक्नुहुन्छ – https://notebooklm.google.com/  ।