अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्की बीचको कूटनीतिक छलफल चाँडै नै ह्वाइट हाउसमा चर्को सार्वजनिक बहसमा परिणत भयो । विश्वभरका मिडियाको नजरमा, रुस–युक्रेन युद्ध, अमेरिकी सैन्य सहयोग र कूटनीतिक रणनीतिलाई लिएर तनाव बढ्यो । ट्रम्प र उपराष्ट्रपति जे.डी. भान्सले जेलेन्स्कीलाई कृतघ्नताको आरोप लगाए भने जेलेन्स्कीले विरोध जनाए र कूटनीतिले रूसी आक्रमणलाई कसरी रोक्न सक्छ भन्ने कुरामा स्पष्टताको माग गरे । बैठक अचानक समाप्त भयो, जसले गर्दा अमेरिका–युक्रेन सम्बन्ध अनिश्चित अवस्थामा पुग्यो ।
यो ह्वाइट हाउसमा नियमित कूटनीतिक भेटघाट थियो, दुई विश्व नेताहरू बीचको सार्वजनिक हात मिलाउने कार्यक्रम । बरु, यो तीखो टिप्पणीहरू, उठेका आवाजहरू, र युक्रेनी प्रतिनिधिमण्डललाई जान भनिएर समाप्त भयो, जबकि उनीहरूको अछूतो खाजा अझै टेबलमा थियो । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र उनका युक्रेनी समकक्षी भोलोडिमिर जेलेन्स्कीबीच शुक्रबार भएको भेटवार्ता मैत्रीपूर्ण तरिकाले सुरु भएको छ । ट्रम्पले जेलेन्स्कीलाई “एक महान मान्छे“ पनि भने । तर केही मिनेटमै कुराकानी शत्रुतापूर्ण भयो । अमेरिकी उपराष्ट्रपति जेडी भान्सले मौखिक आक्रमण सुरु गर्ने पहिलो व्यक्ति थिए, जसले सैन्य सहायता होइन, कूटनीति नै अगाडि बढ्ने बाटो भएको सुझाव दिए ।
‘चार वर्षसम्म, संयुक्त राज्य अमेरिकामा एक राष्ट्रपति थिए जसले पत्रकार सम्मेलनहरूमा उभिएर भ्लादिमिर पुटिनको बारेमा कडा कुरा गरे, र त्यसपछि पुटिनले युक्रेनमा आक्रमण गरे र देशको ठूलो भाग ध्वस्त पारे । शान्ति र समृद्धिको बाटो, सायद, कूटनीतिमा निहित छ,’ पूर्व राष्ट्रपति जो बाइडेनलाई कटाक्ष गर्दै भान्सले भने । उनले अर्को कडा प्रहार गरे, ‘हामी जो बाइडेनको बाटोमा लाग्यौं, छाती पिट्दै र संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपतिका शब्दहरू संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपतिका कार्यहरू भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण छन् भनी नाटक गर्दै । अमेरिकालाई राम्रो देश बनाउने कुरा भनेको अमेरिका कूटनीतिमा संलग्न हुनु हो । राष्ट्रपति ट्रम्पले त्यही गरिरहनुभएको छ ।’
जेलेन्स्कीले रुसले विगतमा गरेको युद्धविरामको बारम्बार उल्लङ्घनलाई औंल्याउँदै ‘कूटनीति’ भन्नाले भान्सको अर्थ के हो भन्ने प्रश्न गरे । ‘जेडी, तिमी कस्तो कूटनीतिको कुरा गर्दैछौ ? तिम्रो मतलब के हो ?’ उनले जोड दिए । अधीर हुँदै गएका भान्सले जवाफ दिए, ‘म त्यस्तो प्रकारको कूटनीतिको बारेमा कुरा गर्दैछु जुन तपाईंको देशको विनाशमा समाप्त हुनेछ । राष्ट्रपति महोदय, सम्पूर्ण सम्मानका साथ, मलाई लाग्छ कि ओभल अफिसमा आएर अमेरिकी मिडियाको अगाडि यो मुद्दा चलाउने प्रयास गर्नु तपाईंको लागि लज्जास्पद छ । अहिले, तिमीहरू मानिसहरू वरिपरि घुमिरहेका छौ र सेनाहरूलाई अग्रपंक्तिमा जान बाध्य पारिरहेका छौ किनभने तिमीहरूसँग जनशक्तिको समस्या छ ।
‘तपाईंले राष्ट्रपतिलाई धन्यवाद दिनुपर्छ,’ भान्सले तुरुन्तै भने । जेलेन्स्कीले पछि हट्न अस्वीकार गरे, चेतावनी दिए कि अमेरिकाले अहिले युद्धको प्रभाव महसुस नगर्न सक्छ, ‘तर तपाईंले भविष्यमा यो महसुस गर्नुहुनेछ,’ यस बिन्दुसम्म प्रायः मौन रहेका ट्रम्पले भने, ‘हामीलाई के महसुस गर्ने छौं भनेर नभन्नुहोस् । तपाईं त्यो आदेश दिन सक्ने स्थितिमा हुनुहुन्न । तिमी लाखौं मानिसहरूको जीवनसँग जुवा खेल्दैछौ ।’ जेलेन्स्कीले जवाफ दिने प्रयास गरे, तर ट्रम्पले दिएनन् । ‘तिमी धेरै राम्रो स्थितिमा छैनौ । तिमीले आफूलाई धेरै नराम्रो स्थितिमा हुन दिएका छौ,“ उनले भने । त्यसपछि, साँझको सबैभन्दा घृणित पङ्क्ति, ‘तिमी लाखौं मानिसहरूको जीवनसँग जुवा खेल्दैछौ, तेस्रो विश्वयुद्धसँग जुवा खेल्दैछौ, र तिमी जे गर्दैछौ त्यो यो देशको लागि धेरै अनादरपूर्ण छ ।’
कुराकानी एउटा मुख्य मुद्दामा फर्कियो, के जेलेन्स्की अमेरिकी समर्थनको लागि पर्याप्त आभारी थिए ? भान्सले युक्रेनी नेतालाई सिधै चुनौती दिए, ‘के तपाईंले यस बैठकमा एक पटक पनि धन्यवाद भन्नुभएको छ? संयुक्त राज्य अमेरिका र तपाईंको देश बचाउन प्रयासरत राष्ट्रपतिको लागि प्रशंसाका केही शब्दहरू भन्नुहोस् ।’ जेलेन्स्कीले जवाफ दिए कि उनले ‘धेरै पटक’ कृतज्ञता व्यक्त गरेका थिए, तर त्यसले कोठामा भएकाहरूलाई सन्तुष्ट पार्न सकेन । ट्रम्पले भने, ‘तपाईंले यो जित्नुभएको छैन । हाम्रो कारणले गर्दा तपाईं ठीक हुने सम्भावना धेरै छ ।’ ४० मिनेटभन्दा बढी समयसम्म चलेको चर्को बहसपछि ट्रम्पले अचानक बैठक समाप्त गरे ।
‘तिमी पटक्कै कृतज्ञ देखिँदैनौ । अनि त्यो राम्रो कुरा होइन । म इमानदार हुनेछु, त्यो राम्रो कुरा होइन । खैर, मलाई लाग्छ हामीले पर्याप्त हेरेका छौं । तिमीलाई के लाग्छ ? यो उत्कृष्ट टेलिभिजन हुनेछ, म त्यही भन्छु ।’ ट्रम्पले केही समयपछि सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो अडान दोहोर्याए, पोस्ट गर्दै, ‘मैले यो निर्णय गरेको छु कि यदि संयुक्त राज्य अमेरिका संलग्न भयो भने राष्ट्रपति जेलेन्स्की शान्ति स्थापना गर्न तयार छैनन्, किनकि उहाँलाई लाग्छ कि हाम्रो संलग्नताले उहाँलाई वार्तामा महत्त्वपूर्ण फाइदा पुर्याउनेछ । जब उनीहरू शान्तिको लागि तयार हुन्छन्, उनीहरू फर्कन सक्छन् ।’
ह्वाइट हाउसको पराजयको बाबजुद पनि, जेलेन्स्कीले पछि हट्न अस्वीकार गरे । ‘मलाई पक्का छैन कि हामीले केहि नराम्रो गरेका छौं,’ उनले फक्स न्यूजलाई भने । उनले पत्रकारहरूको अगाडि कुनै टकराव नहोस् भन्ने चाहना व्यक्त गरे, तर युक्रेनको बारेमा आफ्नो अडानमा अडिग रहे । उनले अमेरिका–युक्रेनी सम्बन्ध दुई राष्ट्रपतिभन्दा धेरै माथिको भएको बताए । उनले युक्रेनलाई अझै पनि वाशिंगटनको समर्थनको ठूलो आवश्यकता रहेकोमा जोड दिए । यसैबीच, अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले जेलेन्स्कीलाई घटनाको लागि माफी माग्न आह्वान गर्दै भने, ‘यसरी समाप्त हुनुपर्ने बैठकको लागि उनले हाम्रो समय बर्बाद गरे ।’
यस ह्वाइट हाउस बैठकको नतिजाले अमेरिका–युक्रेन सम्बन्धको भविष्यमाथि गम्भीर प्रश्न उठाएको छ । ट्रम्पले खुलेआम आफ्नो निरन्तर समर्थनमाथि प्रश्न उठाइरहेका बेला जेलेन्स्कीले आफूलाई बढ्दो रूपमा कठिन अवस्थामा फेला पारेका छन् । एउटा कुरा निश्चित छ, नियमित कूटनीतिक बैठक हुनुपर्ने कुराले अन्तर्राष्ट्रिय राजनीति र युक्रेनको युद्ध प्रयासको भविष्यमा स्थायी छाप छोडेको छ । सबै कुरा एकदमै राम्रो चलिरहेको थियो । त्यसपछि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीबीच धेरै चाँडै कुरा बिग्रियो ।
संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प कहिल्यै ठूला घोषणा गर्न पछि पर्दैनन्, तर उनको पछिल्लो प्रतिज्ञा (यदि उनी पुनः निर्वाचित भएमा १०० दिनभित्र रूस–युक्रेन युद्ध समाप्त गर्ने)ले विवादको आगोको आँधी निम्त्याएको छ । ह्वाइट हाउसको ओभल अफिसमा युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीसँगको उनको नाटकीय झडपले तनावलाई अझ बढाएको छ, जसले गर्दा विश्वव्यापी रूपमा प्रभाव पार्ने कूटनीतिक भूकम्प आएको छ ।
