एप्रिल महिनाको एउटा न्यानो दिनमा केही घण्टाका लागि जेट विमानहरू नउडेपछि दक्षिण भारतीय राज्य केरलाको राजधानी तिरुवनन्तपुरमस्थित अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमाथिको आकाश शान्त बन्छ । प्रायः खराब मौसम वा कुनै प्राविधिक समस्याले विमानस्थलहरू बन्द हुने गर्छन् ।

उक्त विमानस्थल बन्द हुने कारण चाहिँ न खराब मौसम हो न त प्राविधिक कमजोरी । त्यसको धावनमार्गबाट एउटा हिन्दू मन्दिरतर्फ हुने धार्मिक जात्राका कारण उक्त विमानस्थल केही घण्टाका लागि बन्द हुने गरेको छ । त्यस दिन भक्तजनहरू मन्दिरका मूर्तिहरू बोकेका सिँगारिएका काठका रथहरू धावमार्गबाटै दुई किलोमिटरसम्म तान्छन् ।

उक्त परम्परा यति धेरै सम्मानित छ कि त्यसका लागि प्रायः दैनिक ९० वटा उडान र अवतरण हुने उक्त विमानस्थल नै बन्द गरिन्छ । भारतमा हुने हिन्दू धार्मिक गतिविधिमा हात्तीको उपस्थिति सामान्य हुने गर्छ । यो धार्मिक यात्रामा पनि भक्तजनसँगै सिँगारिएका हात्तीहरू समेत उक्त धावनमार्गबाट मन्दिरतर्फ जान्छन् ।

कस्तो जात्रा ?

यस वर्षको त्यो धार्मिक कार्यक्रम गत शुक्रवार भएको थियो । उक्त यात्रा वार्षिक पेनकुनी उत्सवको हिस्सा हो । त्यो उत्सव वार्षिक रूपमा अर्बौँ रुपैयाँ बराबरको खजाना भएको श्री पद्मनाभ स्वामी मन्दिरद्वारा आयोजना हुने गर्छ ।

दश दिनसम्म चल्ने उत्सवको अन्तिम दिन निस्कने शोभायात्रा मन्दिरबाट सुरु हुन्छ र धावनमार्ग हुँदै करिब छ किलोमिटर टाढाको शङ्कुमुघम समुद्री तटसम्म पुग्छ । शोभायात्रा समुद्री तटमा पुगेपछि मूर्तिहरूलाई धार्मिक विधिअनुसार स्नान गराइन्छ । त्यसपछि उक्त यात्रा पुनः पुरानै बाटोबाट धावनमार्ग पार गर्दै मन्दिरतर्फ फर्कन्छ ।

उक्त जात्राको नेतृत्व पूर्वराजपरिवार त्रवनकोरका मूलीले गरेका थिए । उक्त वंशको शासनकालमा सन् १९३२ मा त्यो विमानस्थल बनेको थियो । त्यो उत्सव र जात्रा कहिलेदेखि सुरु भयो भन्ने यकिन छैन तर उक्त विमानस्थलको व्यवस्थापन सुरुमा सरकार र पछि निजी कम्पनीलाई सुम्पिएपछि पनि त्यसले निरन्तरता पाइरहेको छ ।

अहिले उक्त विमानस्थलको व्यवस्थापन भारतीय अर्बपति गौतम अदानीको अदानी एअरपोर्ट होल्डिङ्स लिमिटेडले गरिरहेको छ । हरेक वर्ष अक्टोबर वा नोभेम्बर महिनामा उक्त मन्दिरमा हुने अलपाशी धार्मिक उत्सवका बेलामा हुने जात्रामा पनि त्यस्तै गरी विमानस्थललाई केही घण्टाका लागि बन्द गरिन्छ ।

यो विमानस्थल मात्र होइन

धार्मिक जात्राका लागि बन्द गरिने केही विमानस्थलहरूमा तिरुवनन्तपुरम अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल मात्र होइन । त्यस्ता अन्य विमानस्थलहरूमा बालीका हिन्दूहरूको नयाँ वर्षको उत्सवमा बन्द हुने इन्डोनेशियाको नुराह राई विमानस्थल र यहुदीहरूको एउटा पवित्र दिन योम किपुरमा बन्द हुने इजरेलको बेन गुरिअन विमानस्थल रहेका छन् ।

यद्यपि ती विमानस्थलहरू बन्द हुने दिन त्यहाँ सार्वजनिक बिदा हुन्छ र उच्च सुरक्षायुक्त धावनमार्गमै धार्मिक वा सांस्कृतिक जात्रा हुने अवस्था रहँदैन । उक्त विमानस्थलका चीफ एअरपोर्ट अफिसर राहुल भाटकोटीले मन्दिरको जात्रालाई संरक्षण गर्नका लागि विमानस्थलले पाएको अवसरका निम्ति आफूहरूलाई गौरव लागेको बताए ।

‘सम्भवतः यो विश्वको एउटै मात्र विमानस्थल हो, जसले यस्तो ऐतिहासिक घटनालाई सहजीकरण गर्छ,’ उनले गत शुक्रवार विमानस्थल क्षेत्रमा जात्रा प्रवेश गर्नुपूर्व भने । उक्त विमानस्थलमा एउटै मात्र धावनमार्ग भएकाले जात्राका बेलामा आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय दुवै टर्मिनलहरू बन्द गरिन्छन् ।

त्यो विमानस्थलमा मध्यपूर्व जाने वा उताबाट आउने जहाजहरूको उडान तथा अवतरण हुने गर्छ । मध्यपूर्वमा केरलाबाट ठूलो सङ्ख्यामा भारतीय कामदारहरू काम गर्न जाने गर्छन् । विमानस्थलका अधिकारीहरूले जात्रा हुने दिन र विमानस्थल बन्द हुने जानकारी दुई महिनाअघि नै वायुसेवा कम्पनीहरूलाई दिइएको र त्यस दिन १० वटा उडानहरूको तालिका परिवर्तन भएको बताएका छन् ।

मन्दिरका कार्यकारी अधिकृत महेश बालाचन्द्रनले भने, ‘जात्रा स्थानीय समयअनुसार दिउँसो करिब ४ः४५ बजे सुरु भयो र करिब चार घण्टामा सम्पन्न भयो ।’ उक्त कार्यक्रममा सहभागी हुनेहरूको सङ्ख्या सीमित हुने र व्यापक रूपमा अनुगमन गरिने बताइएको छ ।

उच्च सुरक्षा व्यवस्था

पूर्वराजपरिवारका वरिष्ठ सदस्यहरू, पुजारीहरू, अधिकारीहरू र छानिएका भक्तजनहरूलाई मात्र उक्त जात्रामा सहभागी हुन दिइन्छ । उनीहरूका निम्ति मन्दिर व्यवस्थापन समितिले विशेष प्रकारको पास जारी गरेको हुन्छ भने विमानस्थल अधिकारीहरूबाट सुरक्षा जाँच गराएर अनुमति पाएको हुनुपर्छ ।

‘वर्षको दुई पटक पेनकुनी र अलपाशी पर्वमा पूर्णरूपमा कर्मकाण्डहरू पूरा गर्दै विमानस्थलबाट जात्रा निस्कन्छ,’ बालचन्द्रनले भने, ‘यो कुनै अप्रिय घटनाबिना शान्तिपूर्ण रूपमा अगाडि बढ्छ । सबै कुराका लागि सावधानीपूर्वक योजना बनाइएको हुन्छ ।’

विमानस्थलको सुरक्षाको जिम्मा पाएको अर्धसैनिक बल सेन्ट्रल इन्डस्ट्रिअल सेक्युरटी फोर्सले भिडलाई व्यवस्थापन गर्न र सुरक्षाका निम्ति पूरै धावनमार्गमा ‘ब्यारिकेड’ राखेको हुन्छ । विमानस्थलका कर्पोरेट सञ्चार व्यवस्थापक महेश गुपथान भन्छन्, ‘हामीले भिडलाई क्यामराका माध्यमबाट पनि निगरानी गरिरहेका हुन्छौँ ।’

जात्रा सकिएपछि धावनमार्गको सुरक्षाका लागि जाँच पनि हुन्छ । तिरुवनन्तपुरबाट विजयी भएका सांसद शशि थरुरले सामाजिक सञ्जाल एक्समा लेख्दै विमानस्थलबाट पार हुने उक्त जात्राले ‘परम्परा र आधुनिकता कसरी सहअस्तित्त्वका साथ अघि बढ्न सक्छन्’ भन्ने देखाएको जनाएका छन् ।