अमेरिकाको लस एन्जलसस्थित एक ठूलो क्षेत्रमा लागेको आगलागीमा हालसम्म ११ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । बाहिर आइरहेका तस्वीरहरूले यो विनाश कति ठूलो छ भनेर देखाउँछन् । सयौं घरहरू तहसनहस भएका छन्, कारहरू अस्थिपञ्जरमा परिणत भएका छन्, एटीएमहरू पग्लिएका छन् र तीव्र हावाले रूखहरू ढालेका छन् ।

लस एन्जलसका अधिकारीहरूले स्थानीय स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गरेका छन् र हावाको गुणस्तर अत्यन्तै खराब रहेको बताएका छन् । यहाँको आकाश खरानीको मसिनो कण र धुवाँको कम्बलले ढाकिएको छ । यहाँ आगलागीका कारण हालसम्म ११ जनाको मृत्यु भएको खबर आएको छ । यद्यपि, प्रशासनले मृत्यु हुनेको संख्या बढ्न सक्ने सम्भावना रहेको बताएको छ ।

लस एन्जलसमा सयौं भवनहरू ध्वस्त भएका छन् र दशौं हजार मानिसहरूलाई त्यस क्षेत्रबाट अन्यत्र सारिएको छ । हजारौं अग्नि नियन्त्रकहरू अझै पनि आगो निभाउने काममा संलग्न छन् । धेरै ठाउँमा आगो अझै नियन्त्रणमा आएको छैन । लॉस एंजेलिस आगयहाँका दुई लाख घरमा बिजुली छैन । लस एन्जलस काउन्टीका शेरिफ रोबर्ट लुनाले भने, ‘यस्तो देखिन्छ कि कसैले त्यस क्षेत्रमा बम खसालेको छ ।’

प्यासिफिक प्यालिसेड्समा रहेको आफ्नो जलेको घर अगाडि उभिरहेका ग्रेग च्याम्पियनले पनि यस्तै कुरा भने । उनले भने, ‘यहाँको अवस्था यस्तो छ मानौं यहाँ बम खसेको छ ।’ मौसम र जलवायु परिवर्तनको अन्तर्निहित प्रभावले आगामी दिनहरूमा पनि आगलागी निम्त्याउने विज्ञहरू बताउँछन् । यसका साथै अधिकारीहरूले यस विपत्तिको तयारीको बारेमा पनि तीव्र प्रश्नहरूको सामना गरिरहेका छन् ।

लस एन्जलसको इतिहासमा सबैभन्दा विनाशकारी भनिएको यस आगलागीमा १० हजारभन्दा बढी भवनहरू खरानी भएका छन् । अन्य ६० हजार भवनहरू जोखिममा छन् । धेरै महँगा सम्पत्ति क्षतिग्रस्त भएकाले बीमा गरिएको सम्पत्तिको कुल रकम ८ अर्ब डलरभन्दा बढी हुने अनुमान गरिएको छ । घरहरू ध्वस्त भएका सेलिब्रेटीहरूमा मेल गिब्सन, लेइटन मिस्टर, अभिनेता एडम ब्रोडी, जेम्स वुड्स र पेरिस हिल्टन समावेश छन् ।

शुक्रबार लस एन्जलस काउन्टीमा लगभग १ लाख ४४ हजार मानिसहरूलाई आफ्नो घर खाली गर्न आदेश दिइएको थियो । यीमध्ये धेरैजसो मानिसहरू आफूले बोक्न सक्ने सबै सामान लिएर घरबाट निस्के । अमेरिका में आगयसबाहेक १.६६ लाख बासिन्दाहरूलाई चेतावनी दिइएको छ कि उनीहरूले पनि चाँडै आफ्नो घर छोड्नुपर्ने हुन सक्छ । यस सम्पूर्ण क्षेत्रका छ स्थानमा आगलागी भएको छ, जसमा कुल ३८ हजार एकड जमिन जलेर खरानी भएको छ ।

लुटपाटको रिपोर्ट आएपछि प्यासिफिक प्यालिसेड्स र इटनका आगलागी प्रभावित क्षेत्रहरूमा स्थानीय समय अनुसार साँझ ५ बजेदेखि ६ बजेसम्म कफ्र्यू लगाइएको छ । खाली गरिएका क्षेत्रहरूबाट लुटपाट रोक्न शहरका केही भागहरूमा राष्ट्रिय गार्ड टोलीहरू तैनाथ गरिएको छ । प्रहरीले अहिलेसम्म २० जनालाई पक्राउ गरिएको जनाएको छ । बिहीबार दिउँसो मानिसहरूले नयाँ आगो लगाएको शंका गरेपछि एक जनालाई पक्राउ गरिएको थियो ।

प्रहरीले उक्त व्यक्तिविरुद्ध आगजनीको पर्याप्त प्रमाण नभएको र अनुसन्धान जारी रहेको बताएको छ । आगलागी कसरी सुरु भयो भन्ने बारेमा अझै केही थाहा भएको छैन । यद्यपि, प्रशासनले यसको अनुसन्धान भइरहेको बताएको छ । स्थानीय अधिकारीहरूले लस एन्जलस आगलागीको कारकको रूपमा तेज हावा र सुख्खा मौसमलाई औंल्याएका छन् । जसका कारण रूख र बोटबिरुवाहरू सुके र आगो फैलिन सजिलो भयो ।

तर अधिकारीहरूले आगलागीको कारण अझै पूर्ण रूपमा स्पष्ट नभएको र अनुसन्धान जारी रहेको बताएका छन् । अधिकारीहरूले आगो लगाएको कसैले देखेमा उसलाई पक्राउ गरिने बताएका छन् । प्रशासनले उक्त क्षेत्रमा ड्रोन उडाउन पनि प्रतिबन्ध लगाएको छ । त्यस्तै एउटा ड्रोन अग्नि नियन्त्रक विमानसँग ठोक्कियो, यद्यपि त्यो विमान सुरक्षित अवतरण गर्न सफल भयो ।

अमेरिकी सरकारको अनुसन्धानले स्पष्ट रूपमा भनेको छ कि पश्चिमी अमेरिकामा भएको ठूलो वन डढेलो जलवायु परिवर्तनसँग जोडिएको छ । अमेरिकाको समुन्द्र र वायुमण्डलको अनुगमन गर्ने एजेन्सीका अनुसार बढ्दो गर्मी, लामो समयसम्म खडेरी र सुख्खा वातावरण सहितको जलवायु परिवर्तन पश्चिमी संयुक्त राज्य अमेरिकामा वन डढेलोको जोखिम बढाउने प्रमुख कारक हो ।

दक्षिणी क्यालिफोर्नियामा सामान्यतया मे र अक्टोबरको बीचमा डढेलो लाग्छ, तर राज्यका गभर्नर गेभिन न्यूसम भन्छन् कि अब सामान्य आगोको मौसम छैन । आगलागीको प्रकोपको एउटा प्रमुख कारण जमिनबाट समुद्र तटतिर बहने ‘सान्ता आना’ हावा हो । सामान्यतया तिनीहरूको गति ९५–१३५ किलोमिटर प्रति घण्टा हुन्छ तर कहिलेकाहीँ यो गति १६५ किलोमिटर प्रति घण्टाभन्दा बढीसम्म पुग्छ ।

यसकारण, यी हावाहरूले आगोलाई अझ तीव्र बनायो । जब यी हावाहरू वनको आगोसँग मिसिन्छन्, ठूलो विनाश हुन्छ । यद्यपि, अधिकारीहरू भन्छन् कि मानव सिर्जित आगलागीलाई मात्र कारण मान्न हुँदैन । बिजुलीका तार र अन्य इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरूमा स्पार्किंग हुँदा पनि आगलागी हुन सक्छ । २०१८ मा तथाकथित क्याम्प फायरले प्याराडाइज शहरलाई ध्वस्त पारेको थियो, जसमा ८५ जनाको मृत्यु भएको थियो ।

आगलागीबाट बच्न कारमा यात्रा गर्दा यीमध्ये धेरैले ज्यान गुमाए । बीबीसी मौसम पूर्वानुमानकर्ता सारा किथ–लुकास भन्छिन् कि अर्को हप्ता पानी पर्ने सम्भावना छैन, त्यसैले आगलागी बढ्ने खतरा कायमै रहनेछ । शुक्रबार र शनिबार हावाको गति कम भए पनि आइतबार र सोमबार फेरि तीव्र हावा चल्न सक्ने मौसमविद्हरू बताउँछन् । आगलागीको रिपोर्ट र नियन्त्रणको प्रयासका बीचमा, अग्नि नियन्त्रकहरूको पानी सकिएको रिपोर्ट आयो ।

यसपछि, लस एन्जलस आगलागीसँग जुध्न कति तयार थियो भन्ने बारेमा राजनीतिक बयानबाजी सुरु भयो । पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले क्यालिफोर्नियाका गभर्नर गेभिन न्यूसमलाई शहरमा पानीको अभावको लागि जिम्मेवार रहेको आरोप लगाएका छन् । लस एन्जलसबाट लगभग ११ माइल (१८ किलोमिटर) उत्तरमा रहेको पासाडेनाका अग्निनियन्त्रक प्रमुख चाड अगस्टिनले उक्त क्षेत्रमा केही पानी आपूर्ति बन्द भएको तर ती अल्पकालीन भएको बताए ।

शुक्रबार लस एन्जलसका अग्नि नियन्त्रण विभागका क्याप्टेन एडम भोन गर्पेनले बीबीसीलाई बताए कि केही अग्नि नियन्त्रकहरूमा पानी सकिएको छ । उनी भन्छन् कि पालिसेड्समा आगो निभाउन उनलाई गाह्रो भयो । उनले भनेका थिए, ‘म यसको साक्षी हुँ ।’ परिस्थितिलाई ध्यानमा राख्दै अग्नि नियन्त्रकहरूले अन्य दमकलहरूबाट पानी लिइरहेको उनी बताउँछन् । क्यालिफोर्नियाका गभर्नर गेभिन न्यूसमले कम पानीको चापको कारणहरूको बारेमा स्वतन्त्र अनुसन्धानको आदेश दिएका छन् र प्यासिफिक प्यालिसेड्समा तालहरू बन्द भएको रिपोर्ट गरेका छन् ।

आगलागी हुनुभन्दा पहिले ताल मर्मत कार्यको लागि बन्द गरिएको थियो । ‘पानीको अभावले केही घरहरू बचाउन र मानिसहरूलाई बाहिर निकाल्न करिडोरमा बाधा पुर्याएको छ,’ उनले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन् । मेयर करेन बास पूर्वनिर्धारित कार्यक्रम अनुसार घानाको भ्रमणमा थिइन् । आगलागीको खबर पाएपछि जब उनी लस एन्जलस फर्किइन्, उनले कठिन प्रश्नहरूको सामना गर्नुपर्यो । उनको नेतृत्वमा यस्तो विपत्तिको सामना गर्ने तयारी किन थिएन र पानीको अभाव किन भयो भनेर उनलाई सोधिएको थियो ।

आगलागी हुनुभन्दा पहिले लस एन्जलसका अग्नि नियन्त्रक प्रमुख क्रिस्टीन क्राउलीले विभागको बजेटमा कटौतीले आपतकालीन अवस्थामा प्रतिक्रिया दिने क्षमतालाई असर गर्न सक्ने बताएकी थिइन् । धेरै दमकलले एकै समयमा एकै ठाउँबाट पानी लिइरहेको, बिजुलीको अभावमा कतिपय ठाउँमा चाप कम भएकोले यो अवस्था आएको उनले बताए । त्यसै समयमा, प्यासिफिक प्यालिसेड्सका केही उच्च उचाइका क्षेत्रहरूमा आगो निभाउन केही समयको लागि पानीको अभाव भयो ।

अधिकारीहरूले सान भिसेन्टे बुलेभार्डको उत्तरमा रहेका बासिन्दाहरूलाई धाराको पानी नपिउन सल्लाह दिएका छन् र यसलाई ‘असुरक्षित’ घोषणा गरेका छन् । सूचनामा मानिसहरूले धाराको पानी पिउनु हुँदैन र त्यसमा खाना पकाउनु हुँदैन भनिएको छ । साथै तिनीहरूले तातो पानी प्रयोग गर्नबाट जोगिनु पर्छ । विज्ञप्तिमा भनिएको छ कि आगलागीका कारण प्रदूषक तत्वहरू पानी प्रणालीमा प्रवेश गरेको हुन सक्छ । सूचनामा बोतलबन्द पानी आपूर्ति गरिने पनि उल्लेख छ । साथै, क्षेत्रमा धुवाँ र खरानीबाट हुने वायु प्रदूषणका कारण स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गरिएको छ ।