चीनमा देखा परेको पछिल्लो भाइरस एचएमपीभी अहिले फैलिने क्रममा छ । भारतमा यसबाट संक्रमित हुनेको संख्या ८ पुगेको भारतीय सञ्चारमाध्यमहरूले जानकारी दिएका छन् । भारतमा आएपछि यो भाइरस नेपाल पनि भित्रिने चिन्ता भइरहेको छ । डाक्टरहरूले एचएमपीभी वा ह्युमन मेटा निमोनिया भाइरस कोभिड–१९ जत्तिकै हानिकारक नभएको बताएका छन् ।

बैंगलोरमा दुई नवजात शिशुमा भाइरस भेटिएपछि त्रास फैलिएपछि डाक्टरहरूले आफ्नो धारणा व्यक्त गरेका छन् । इन्डियन काउन्सिल अफ मेडिकल रिसर्चले औपचारिक रूपमा घोषणा गरेको छ कि दुवै शिशुमा ब्रोन्कोपोनिमोनियाको इतिहास छ र धेरै श्वासप्रश्वास रोगहरूको लागि नियमित निगरानीको क्रममा भाइरस पत्ता लागेको थियो ।

त्यसपछि दुई बालबालिकालाई लागेको यो इन्फ्लुएन्जाजस्तो रोगबारे पनि चर्चा चल्यो । प्रख्यात भाइरोलोजिस्ट डा.वी रविले भने, ‘यसबारे धेरै प्रचार भइरहेको छ । यो भाइरस १५–१६ वर्षअघि पत्ता लागेको थियो । यो मौसमी संक्रमण हो । यो सामान्यतया इन्फ्लुएन्जाका केसहरूसँग एकैसाथ हुन्छ र बच्चाहरू पहिलो पटक संक्रमित हुन्छन् ।’

डा.गगनदीप काङ क्रिस्चियन मेडिकल कलेज (सीएमसी) भेल्लोरका सहायक प्राध्यापक हुन् र गेट्स फाउन्डेशन अमेरिकाको ग्लोबल हेल्थ डिभिजनसँग पनि सम्बद्ध छन् । उनले भने, ‘चीनबाट आएका रिपोर्टहरू अनुसार एचएमपीभी बाहेक अन्य भाइरसहरू छन् । तपाईंमा विभिन्न भाइरसहरूको मिश्रणले संक्रमण गराउनु सामान्य कुरा हो ।’

सामान्यतया यस्ता संक्रमणहरू जाडो र वसन्तको समयमा बढी प्रचलित हुन सक्छ । डा.काङले भने, ‘विभिन्न क्षेत्रमा तिनीहरूको प्रभाव फरक–फरक हुन्छ । कुनै पनि हालतमा आत्तिनु आवश्यक छैन ।’ यो भाइरसको सङ्क्रमणका लक्षणहरूमा खोकी, ज्वरो, नाक बन्द हुने र सास फेर्न गाह्रो हुने र फ्लू समावेश छ ।

अधिक गम्भीर अवस्थामा यसले ब्रोन्काइटिस वा निमोनिया पनि निम्त्याउन सक्छ । यसको प्रभाव विशेषगरी साना बालबालिका, वृद्धवृद्धा र कम रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता भएका मानिसहरूमा बढी हुन्छ । भाइरस हाछ्युँको थोपा, नजिकको व्यक्तिगत सम्पर्क, मुख, नाक वा आँखा छोएपछि भाइरसबाट दूषित क्षेत्रहरू छोएर फैलिन्छ ।

डा.रविले भने, ‘यो मौसमी सङ्क्रमण हो । यो इन्फ्लुएन्जासँगै हुन्छ । सामान्यतया बच्चाहरूलाई सबैभन्दा पहिले सङ्क्रमण हुन्छ । वृद्धहरू पनि यसको सिकार हुन्छन् ।’ उनका अनुसार सङ्क्रमणको सम्भावना त्यति धेरै हुँदैन जति कोभिडमा हुन्छ । डा.अनिश टीएसले एचएमपीभी कोभिड १९ भन्दा फरक भएको बताए ।

‘कोभिड एक नयाँ भाइरस थियो । जसका कारण अन्य भाइरसजस्तै कुनै पनि मानिसमा यसविरुद्ध प्रतिरोधात्मक क्षमता थिएन,’ डा.काङले भने, ‘यदि हामीले बालबालिकाका लागि खतरा हुने भाइरसलाई क्रमबद्ध गर्ने हो भने म आरएसभी वा रेस्पिरेटरी सिन्सिटियल भाइरसलाई नम्बर एक भाइरसको रूपमा राख्छु ।’

उनका अनुसार सास फेर्न गाह्रो हुनुको कारणबारे अनुसन्धानका क्रममा एचएमपीभी पत्ता लागेको थियो । त्यसैले सुरुमा यसबारे धेरै जानकारी नआएको तर अहिले यो एचएमपीभी हो भन्ने प्रष्ट भएको छ ।

एचएमपीभीको लक्षण

• ज्वरो आउनु
• घाँटी खसखस गर्नु
• नाक बन्द हुनु
• खोको लाग्नु
• सास लिन समस्या हुनु
• ब्रोन्काइटिस र निमोनियाको खतरा

के कुरामा ध्यान दिने ?

• संक्रमित व्यक्ति वा रुघाखोकी लागेको व्यक्तिसँग दूरी कायम गर्ने
• खोक्दा वा हाछ्युँ गर्दा रुमालले मुख छोप्ने
• खोक्दा वा हाछ्युँ गर्दा छुट्टै रुमाल प्रयोग गर्ने
• रुघाखोकी लागेको छ भने मास्क लगाउने
• साबुन पानीले नियमित रुपमा हात धुने
• आफूले प्रयोग गर्ने भाँडाकुँडा कसैसँग सेयर नगर्ने

यो एक सामान्य तर अत्यधिक संक्रामक भाइरस हो जुन डिसेम्बर–जनवरीमा आफ्नो चरम सीमामा हुन्छ । यसले फोक्सो, नाक र घाँटीलाई संक्रमित गर्छ र कमजोर व्यक्तिहरूमा गम्भीर रोग वा मृत्यु पनि निम्त्याउन सक्छ । डा.अनिश र डा.काङ दुवै सहमत छन् कि बच्चा पाँच वर्ष वा सोभन्दा माथि पुगेपछि उसले यो भाइरसबाट पूर्ण प्रतिरोधात्मक क्षमता हासिल गर्छ ।

‘यस भाइरसको साथ पुनः संक्रमण हुन सक्छ, तर यो सामान्यतया एक हल्का संक्रमण हो,’ डा. काङले भने, ‘यो धेरै साना बच्चाहरू, वयस्कहरू वा फोक्सोमा क्षति भएका व्यक्तिहरूमा गम्भीर हुन सक्छ ।’ रोग लागेका वा कमजोर रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता भएका अन्य व्यक्तिहरूलाई यसले लामो समयसम्म खोकी लाग्न सक्छ, तर यो हाम्रो लागि ठूलो कुरा होइन ।’

डाक्टर रवि भन्छन्, ‘सबैभन्दा राम्रो भनेको संक्रमणबाट बच्नु हो । यदि मानिसहरूमा चिसो वा खोकीका लक्षणहरू छन् भने उनीहरूले गर्न सक्ने सबैभन्दा राम्रो कुरा घरमै बस्नु हो किनभने त्यहाँ एचएमपीभीसँग काम गर्ने कुनै एन्टिभाइरल छैन । संक्रमणको सम्भावना कोभिड जत्तिकै उच्च छैन र संक्रमण भीडमा फैलिन्छ ।’ एचएमपीभी संक्रमण भएमा नाक बग्ने, घाँटी दुख्ने, खोकी र ज्वरो आउने, सामान्य रुघाखोकीजस्ता लक्षण देखिन्छन् ।

यसले सबै उमेरका मानिसलाई असर गर्छ । यो पहिलो पटक सन् २००१ मा पत्ता लागेको थियो । यो रेस्पिरेटरी सिन्सिटियल भाइरससँग मिल्दोजुल्दो छ । खोक्दा, हाछ्युँ गर्दा, संक्रमितसँगको सम्पर्कमा वा संक्रमित व्यक्तिसँगको प्रत्यक्ष सम्पर्कबाट उत्पन्न हुने श्वासप्रश्वासका थोपाहरूबाट यो सर्छ । एचएमपीभी केही दिनदेखि एक हप्तासम्म रहन्छ । यद्यपि, खोकीजस्ता लक्षणहरू लामो समयसम्म रहन सक्छन् ।

गम्भीर अवस्थामा विशेषगरी अस्पतालमा भर्ना भएका बिरामीमा निको हुन लामो समय लाग्न सक्छ । हाल एचएमपीभीको लागि कुनै विशेष एन्टिभाइरल औषधि वा खोप छैन । अहिले लक्षणका आधारमा मात्रै उपचार भइरहेको छ । आराम गर्ने, पर्याप्त तरल पदार्थ सेवन गर्ने र ज्वरो र रुघाखोकीका लागि सामान्य औषधि खाने मात्रै हो । गम्भीर अवस्थामा अस्पताल भर्ना भएकालाई भने अक्सिजन थेरापी र मेकानिकल भेन्टिलेशन आवश्यक हुन सक्छ ।