भारतमा सीमा सुरक्षा बल अर्थात् पहिलो लाइन अफ डिफेन्स भनेर चिनिने बीएसएफका २ वटा महत्वपूर्ण शाखाहरू पनि छन् । जसले आन्तरिक सुरक्षाको हिसाबले ठूलो कदम चाल्छन् । त्यस्तै, भारत–पाकिस्तान सीमा, नेपाल–भारत सीमा र भारत–बंगलादेश सीमामा सुरक्षाका लागि यी सीमा सुरक्षा बल तैनाथ छ ।

सन् १९६५ मा २५ बटालियनहरूबाट सुरु भएको बीएसएफ अहिले १९२ बटालियनमा पुगेको छ । जसमा अहिले २ लाख ७० हजार ३६३ जना सुरक्षाफौजको स्वीकृत संख्या छ । जसमा विस्तारित एयर विंग, मरीन विंग (वाटर विंग), एक आर्टिलरी रेजिमेन्ट र विशेष इकाइहरू समावेश छन् ।

भारतको यो हाल विश्वको सबैभन्दा ठूलो सीमा सुरक्षा बल हो । जहाँ बीएसएफ कमान्डोले दिनरात सीमानामा पहरा दिन्छन् । भारतमा पानी र हावाको समेत अनुगमन गर्नको लागि यसको जल विभाग र वायु विभाग तैनाथ हुन्छन् भन्ने कुरा धेरैलाई थाहा छैन, तर सबैभन्दा ठूलो कुरा यो हो कि यी दुवै विशेष विंग बीएसएफले दिएका छन् ।

भारतका सुरक्षा फौजहरु हावामा उडेर र पानीमा डुवेर सीमा सुरक्षाको गस्ती गर्छन् भन्ने थाहा पाउँदा सबै चकित हुन सक्छन् । तर भारतले यो गरिरहेको छ । यति थोरै सीमा सुरक्षा जनशक्ति भएको देशपनि भारत नै पहिलो हो । त्यसो भए बीएसएफको जल विभाग र वायु शाखा के हो र यसमा कति जना काम गर्छन् र उनीहरूले देशको आन्तरिक सुरक्षामा कसरी ठूलो भूमिका खेलिरहेका छन् ?

जल विभाग र वायु शाखा

बीएसएफको वाटर विंगमा १३५१ जनाको शक्तिमा आज सीमाका १० वटा महत्वपूर्ण स्थानबाट काम गरिरहेको विवरण भेटिन्छ । पश्चिम बंगालको जलसीमाको रक्षा गर्न सन् १९६६ मा बीएसएफको वाटर विंगको संरक्षण सुरु गरिएको थियो । जसका लागि दुई मध्यम यो वाटर विंग क्राफ्ट एमएल वेलुर र एमएल करंजबाट सुरु भएको थियो ।

त्यसपछि १९६६ देखि १९८० सम्म, बीएसएफको पानी शाखा विस्तारै बढ्दै गयो र पञ्जाब, भुज असमको धुबरीमा यसको विभिन्न शाखाहरू खोलियो, अब बीएसएफको पानी शाखा छ । देशका विभिन्न जलसीमाको सुरक्षाका लागि १० स्थानमा तैनाथ गरिएको छ । सीमा सुरक्षा बलको पानी शाखा भारतको सीमा सुरक्षा बलको विशेष एकाइ हो ।

यसले उत्तर बंगाल सीमाना, दक्षिण बंगाल सीमाना, अण्डमान र निकोबार सीमाना, त्रिपुरा, मिजोरम र कछार सीमाना, जम्मू सीमाना, पञ्जाब सीमा र बीएसएफको गुजरात सीमाना (हरामी नाला) मा नदी सीमाहरूको रक्षा गर्दछ । जल विभाग देशको रक्षा गर्न र तटीय सीमाको १२१५ किलोमिटरमा दुश्मनलाई परास्त गर्न तयार छ ।

उनीहरु जतिसुकै चीसोमापनि पानीमा डुबेर बसेका हुन्छन् । बीएसएफको वाटर विंग यी १० ठाउँमा छ । बीएसएफको वाटर विंगले बंगलादेशको सिमानामा करिब ९३३ किलोमिटर र पाकिस्तानको सीमामा २८२ किलोमिटर सीमानामा गर्डिङ (गस्ती) गर्छ । यसको विशेषता यो हो कि यसले सीमापार जलमार्गबाट आतंकवादी र लागुऔषध ओसारपसारलाई रोक्छ । यहाँ तैनाथ सिपाहीहरूलाई कमाण्ड र कन्ट्रोल दिने वाटर विंगका १० केन्द्रहरू छन् ।