‘रोजगारीको बाध्यताले यहाँ बस्नुपरेको हो, मनजति नेपालमै छ, अहिले त झन् चुनावको वेला कतिखेर नेपाल पुगौंला जस्तो भएको छ,’ दिल्लीबाट सोमबार बिहान नेपाल जान लागेका लक्ष्मण अधिकारीले भने, ‘पाँच वर्षमा भोट हाल्ने मौका पाइएको छ जसरी पनि जानु पर्यो नि !’

अध्ययन, रोजगारी तथा व्यापार व्यवसायको सिलसिलामा भारतको दिल्लीमा बस्दै आएका नेपालीहरू स्थानीय निर्वाचनमा मतदान गर्नकै लागि धमाधम नेपाल फर्कन थालेका छन् । यही वैशाख ३० गते हुने स्थानीय तहको निर्वाचनमा भाग लिन भारतको नयाँदिल्लीबाट मात्र दैनिक ५०० को हाराहारीमा नेपालीहरू स्वदेश फर्किन थालेका छन् ।

लक्ष्मण जस्तै थुप्रै नेपालीहरूले आफूलाई मन परेको उमेदवार छान्न एक दुई साताको बिदा मिलाइ नेपाल जान लागेको बताए । उनीहरू स्थानीय तहको नेतृत्व चयनका खातिर आफ्नो मताधिकार प्रयोग गरेर आफ्नो पालिकाको नेतृत्व चयन गर्नुपर्छ भन्दै स्थानीय तहको निर्वाचनमा भाग लिन परिवारसहित स्वदेश फर्कनेको लर्को लागेको छ ।

‘हामी त स–परिवार आफ्नो मताधिकार प्रयोग गर्न १५ दिनको बिदा मिलाएर जान लागेका हौं, दिल्लीबाट बुटवल जाने क्रममा लक्ष्मणले भने, ‘निर्वाचनमा आफ्नै छिमेकी उठेका छन्, उनलाई जिताउने कर्तव्य हाम्रै हो मतदान गर्न त जानु पर्यो नि ! पछिल्लो एक साता अरु वेलाभन्दा बढी नेपाली स्वदेश फर्किरहेको यहाँका यातायात व्यवसायी बताउँछन् ।

दिल्लीबाट भोट दिनकै लागि स्वदेश फर्कनेहरू मतदान गरे लगत्तै पुनः दिल्ली फर्केर आफ्नो कर्ममा लाग्ने बताउँछन् । नेपाल भारत मैत्री बस सेवा सञ्चालन गर्दै आएका यातायात व्यवसायीहरू चुनावको मिति नजिकिएसँगै दैनिक ४/५ सयका दरले नेपालीहरू भोट दिन नेपाल जाने गरेको बताउँछन् ।

सन् २०१० देखि दिल्ली–बुटवल बस सेवा सञ्चालन गर्दै आएकी चाचाचाची टुर एण्ड ट्राभलकी सञ्चालक उषा लम्सालले एक साता यता हरेक दिन बिहान ४ वटा र बेलुका ३ बटा बस नेपाल जाने गरेको बताइन् । उनले नेपालमा चुनावको माहोल बढेसँगै यहाँबाट भोट दिन भन्दै स–परिवार नेपाल जाने गरेको बताइन् ।

तस्वीर – उषा लम्साल र लक्ष्मण अधिकारी

उनले भनिन्, ‘बिहान र बेलुका गरी दिल्लीको सरोजनी नगरबाट बुटवलको लागि दैनिक ७ वटा बसमा लगभग ५०० यात्रु जान्छन् , यतिवेला त यात्रुहरू बसमा कोचाकोच गरेरै भए पनि जाने गरेका छन् ।’ पहिले भने दैनिक बढीमा एक सय ५० यात्रुहरू नेपाल जाने गरेको उनको भनाइ छ ।

विभिन्न पेशा व्यवसाय गरेर दिल्लीमा बस्दै आएका नेपालीहरू भोट हाल्न स–परिवार नेपाल जान थालेपछि दिल्ली यातायात व्यवसायीलाई नेपालीका लागि आरामदायी र सुरक्षित सिट मिलाइदिन भ्याइनभ्याइ भएको छ । कतिपय त बसको सिट नपाएर उभिएर जाने गरेको व्यवसायीहरू बताउँछन् ।

आइतबार ४५ सिटका ७ वटा बस भरिएपछि बुटवल जाने ४ जना नेपाली बसमा उभिएरै गएको यातायात व्यावसायी सरोज लम्सालले बताए । मतदान गर्न भारतका विभिन्न स्थानमा छरिएर रहेका नेपालीहरू सडक मार्ग हुँदै नेपालका सुनौली, कृष्णनगर, रुपेडिया, लुम्बिनी लगायतका नाकामार्फत नेपाल छिर्ने गर्छन् ।

यसरी नेपाल छिर्ने यात्रुहरू सीमा नाकामा रहेको हेल्थ डेस्कमा स्वास्थ्य जाँच गराइ स्वदेश छिरेको बताउँछन् । शनिबार दिल्लीबाट लुम्बिनी नाका हुँदै काठमाडौं गएका विनोद शर्माले सीमामा रहेको स्वास्थ्य सहायता कक्षमा चेकजाँच गराइ नेपाल प्रवेश गरेको बताए । चुनावको मिति नजिकिदै जाँदा उमेदवारहरू घरदैलो कार्यक्रममा व्यस्त छन् भने मतदाता पनि मतदान गर्न आ–आफ्नो पालिका फर्कदै छन् ।

सरकारले भारत तथा चीनसँगको नाका खुला गरेपछि यात्रुहरूलाई नेपाल प्रवेश गर्न सहज भएको छ । चीन र भारतसँग जोडिएका नेपालका ४२ जिल्लाका सीमा नाका खुल्ला भएकाले सडक मार्गबाट यात्रा गर्नेलाई त सुविधा भएको छ तर सीमामा आवागमनको व्यवस्थापन गर्न भने चुनौती हुने गरेको सीमाका प्रशासन कार्यालयहरूले जनाएका छन् ।

मंगलबारदेखि नाका बन्द

यसैबीच सरकारले आज मंगलबार रातिदेखि ७२ घण्टासम्मका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सीमा नाका बन्द गर्ने निर्णय गरेको छ । गृह मन्त्रालयले सीमावर्ती जिल्लाका प्रशासन कार्यालयहरूलाई मंगलबार मध्यरातिदेखि सीमा नाका बन्द गर्न भनिसकिएको जनाएको छ । स्थानीय तह निर्वाचन सुरक्षाका लागि मंगलबार मध्यरातिदेखि मतदान हुने दिनसम्मका लागि सीमाबाट हुने आवागमन बन्द गर्न लागिएको जनाइएको छ ।

सीमा नाका बन्द हुनुअघि नै नेपाल छिरिसक्नुपर्ने भएकोले भिड बढेको हो । कोरोना संक्रमणका कारण लकडाउनसँगै बन्द गरिएका चीन र भारततर्फका ३० वटा नाकालाई सरकारले गत माघदेखि खुला गरेको थियो  । कोरोनाको समयमा यसअघि १४ नाका खोलिएकामा माघ ११ को मन्त्रिपरिषद्ले थप १६ नाका खुलाउने निर्णय गरेको थियो ।

भारततर्फका धेरै नाका खुलाउनुको कारणले पनि भारतमा रहेका धेरै नेपालीहरू सजिलै ओहोरदोहोर गर्न पाएका छन् । नेपालको प्रदेश ६ बाहेक सबै ठाउँ भारतसँग जोडिएको छ । करिब १ हजार ८८० किमि लामो खुला सिमाना भएको नेपाल–भारतको सीमा नाकामध्ये अहिले तराई र मधेसका १० नाकाबाट नेपाली नागरिकहरू आवतजावत गर्ने गरेका छन् । त्यस्तै भारतीयसहित विदेशी नागरिकहरू भने स्थानीय प्रशासनको अनुमतिमा प्रवेश गर्ने गरेका छन् ।