त्यो रातो किताब फगत किताबमात्रै होइन मालिक भएको प्रमाण पनि हो । जमिनको मालिक, राज्यले पहिचान गरेको भूमिपति । उता सभा चलिरहँदा उनीहरू त्यहि रातो किताब पाउने भएकोले उज्यालिएका थिए । गत बुधबारदेखि उनीहरुको पनि स्तरोन्नती हुँदै थियो सुकुम्बासीबाट भूमिपतिमा ।

हातमा रातो किताब नपर्दै मीठू कामी मञ्चको देब्रेतिरको ‘सुकुम्बासी‘ टहरोको पिँढीमा बसेर भन्दै थिइन्, ‘सकुम्बासी र जग्गावाला हुनुमा कति हो कति फरक रैछ ।‘ मीठूका दम्पत्ती जग्गाधनी हुनुको अनुभुति आज लिन अगाडि २० वर्षयता सुकुम्बासी पीडा भोगेकी थिइन् । पूर्वी चितवन पदमपुर माइती भएकी मीठू जमिनवालाकी छोरी ।

बुबासँग आफ्नो जमिनको रातो कागज भएकोले बाल्यकालमा कहिल्यै अपहेलना महसुस गर्नुपरेन । बिहे चाहिँ सुकुम्बासीसँग भयो । नारायणगढ आँपटारी सडक छेवैको जंगलमा सानो झुप्रो बनाएर बस्थे, रनबहादुर कामी । त्यही घरमा भित्रिइन्, मीठू । बिहेको मिति त यकिन छैन मीठूलाई । तर, रनबहादुरको सिन्दुर लगाएलगत्तै मीठू पनि भइन्, सुकुम्बासी ।

मिठू र रनबहादुर कामी

सकुम्बासी भएपछि जमिनवालाहरू र राज्यका विभिन्न निकायमा रहेकाले आफू र आफ्ना परिवारलाई पटक पटक गरेको विभेद पूरै सम्झना छ मिठूलाई । ‘सुकुम्बासीसँग परिस् भनेर आफ्नै दाइले नै घर बिगारिदिन खोजे, लालपूर्जा लिने पर्खाइमा रहेकी मीठू भन्छिन्, ‘बसाइको ठेगान छैन । सरकारले कतिबेला उठाइदिन्छ । यस्ता सुकुम्बासीसँग नबस पदमपुर नै हिँड् एउटा छाप्रो उतै बनाइदिउँला भने ।’

माइतीमा पनि एउटै कोखबाट जन्म लिएरका दाजुभाइ दिदीबहिनीले गर्ने फरक व्यवहारको पनि मिठूलाई अनुभूती भयो । मिठूकै शब्दमा ‘सत‘ नछोडी रनबहादुरसँगै बसिन् । ‘कतिदिन भात खाइन्, कति दिन भोकै बिते । अब त आफ्नै जमिनमा मर्न पाउने भएँ,’ मिठूले भनिन् । जिन्दगीको धोको जमिनको धनी बनेको रातो किताब हातमा परेसँगै पूरा भएको छ ।

०००

स्थानीय तहमा चुनावी सरगर्मी बढेसँगै गएको १३ दिनमा पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड तीन पटक चितवन आइसकेका छन् । यसै पनि प्रचण्डकी छोरी रेणु भरतपुर महानगरको प्रमुख छिन् । आउँदो स्थानीयमा पुनः मेयरको उम्मेदवार छोरीलाई बनाउने र चितवनकै क्षेत्र नं.३ मा आफू संसदीय निर्वाचनको उम्मेदवार भएकोले पनि प्रचण्डको ध्यान चितवनमै केन्द्रित छ ।

सुकुम्बासी त अझ भोटबैंक हुन् । उनीहरुको रातो किताबसँग जिन्दगी जोडिएको छ । आत्मसम्मान जोडिएको छ । अझ समग्रमा भन्दा जिउनुको सम्पूर्ण मकसद जोडिएको हुन्छ । तिनै सुकुम्बासीमध्ये चितवनको भरतपुर महानगरपालिकामा मात्रै कूल १० हजार ७७७ घरधुरी सुकुम्बासी छन् ।

लालपूर्जा बाँड्दै प्रचण्ड

तिमध्ये भूमिहीन दलित १ हजार ९६९, भूमिहीन सुकुम्बासी ३ हजार ७९३ र अव्यवस्थित बसोबास ५ हजार ५ जना रहेका छन् । तिमध्ये जम्मा ४६ जना भूमिहीन दलिताई जमिनको लालपूर्जा बाँड्न विभागीय मन्त्री शशी श्रेष्ठ, राष्ट्रिय भूमी आयोगका अध्यक्ष सहितको जम्बो टोली लिएर प्रचण्ड चितवन आए ।

भरतपुर महानगरको वडा नं.२ मा मात्रै ९८ जना भूमिहीन दलितको संख्या छ । तर, प्रचण्डले सबै भूमिहीन दलितलाई जमिनको लालपूर्जा दिएनन् । तिनै लालपूर्जा नपाउनेको सूचीमा भरतपुर ११, जीपलाइन टोलकी प्याउली परियार पनि प्रचण्डले लालपूर्जा बाँडेको हेर्न पुगेका थिए । प्रचण्डले भाषण गरिरहँदा ताली बजाउनेको लाइनमा थिइन् ।

तर, प्याउलीको भागमा लालपूर्जा परेको छैन । प्याउलीलाई भाषण चाहिँ मिठो लाग्यो । ‘सबैलाई लालपूर्जा दिने भनेका छन् । हुन त हामी पनि यहाँका जस्तै दलित नै हौँ,’ प्याउली भन्छिन्, ‘लालपूर्जा बाँडेको यस्तो हुँदो रैछ भनेर हेर्न आको । हाम्रो हातमा पनि चाँडै आउँछ होला जमिनको लालपूर्जा ।‘

एकछापे बस्ती

लालपूर्जा भोटको बलियो कार्ड पनि हो । अझ प्रचण्डले लालपूर्जा बाँडेका भरतपुर महानगरपालिका वडा नं. २ को देवकोटा टोलका सुकुम्बासी बस्ती त नेकपा माओवादी केन्द्रको एकछापे बस्ती हो । मीठूका दम्पत्तीले हिसाबै गरेर सुनाएको भोटको विवरणले पनि एकछापे बस्ती भन्ने पुष्टि गर्छ ।

मीठू र नरबहादुरले हिसाब गरेर भने, ‘हामी बुढाबुढी, दुई छोरा, दुई जना बुहारीले ६ जना भयौँ, अनि दुई जना नातिहरू गर्दा ८ भोट त हाम्रो घरको एकछापे हो ।’ पूर्णमाया दर्जी पनि प्रचण्डको हातबाट लालपूर्जा पाउने मध्येकी एक हुनु । ५५ वर्षकी पूर्णमायाको फूलेको कपालसँगै सुकुम्बासी हुनुको व्याथा परिपक्व भइसकेको छ ।

बाल्यकालमा परिवारसँगै आँपटारी आइपुगेको पूर्णमायाको परिवारले कहिले बस्ती उठाउने समस्या झेल्यो त कहिले जंगलमा पनि सुकुम्बासी भएकोले दाउरा खोज्न पनि नपाइने सास्ती भोग्यो । सुकुम्बासी हुनुको आत्मग्लानी अनि जमिन पाउँछौ भन्ने आश्वासनकाबीच वर्षौँ सुकुम्बासी भएरै गुजारियो जिन्दगी ।

कहिले सरकारी अधिकार आउँछन् र बस्ती नै उठाउला भन्ने दकस सँधै मनमा रहिरह्यो । त्यसैले पनि यसअघिको संसदीय चुनाबमा सबैजना भोट दिन गए । पूर्णमायालाई भोट हाल्न जान रहरै जागेन । लालपूर्जा लिन कुरिरहेकी पूर्णमायाले भनिन्, ‘आफ्नै जमिन पाइयो यो पाली चाहिँ भोट दिन जान्छु ।‘

‘सबै भूमिहीनलाई भूमिपति बनाउँछौँ’

४६ जना दलित भूमिहीनलाई जमिनको लालपूर्जा बाँडिसकेपछि नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले गठबन्धन सरकारको तारिफ गर्दै भने, ‘गठबन्धन सरकार बनिसकेपछि सबै सुकुम्बासीको समस्या समाधान गर्छौँ ।‘ प्रचण्डले नेपालमै पहिलोपटक स्याटालाइट इमेजबाट नक्साड्कन गरि लालपूर्जा वितरण गरिएको दाबी गर्दै देशभरी लालपूर्जा वितरण अभियान तीब्र बनाउने समेत दाबी गरे ।

आइएनएस–स्वतन्त्र समाचार