माया केसी । बुटवल । सानो काम गरेर मनग्य आम्दानीसँगै आत्मसन्तुष्टि हुदो रहेछ भन्ने गतिलो उदाहरण बनेकी छिन् सरस्वती सापकोटा । महोत्तरी जिल्लाको खयरखानी जन्मघर र रौतहट जिल्लाको रामपुर कर्मघर बताउने सापकोटालाई बुटवलको मिलनचोको तीनकुने सडक बलियो आम्दानी गर्ने माध्यम बनेको छ ।
गरिव विपन्न वर्गको परिवारमा जन्मिएकी सापकोटा पेटमा र काखमा बच्चा च्यापेर १२ वर्ष अगाडी आफनो र परिवारको उज्यालो भविष्य खोज्दै बुटवल आईपु्गेकी सापकोटा परिवारलाई यतिखेर बाह्रै महिना हरियो मकै पोल्न भ्याईनभ्याई छ । त्यही हरियो मकैले उनीहरुको जीवनमा उनीहरुले कल्पना गरेभन्दा बढी परिर्वतन ल्याइदिएको छ ।
२०५६ सालमा आफनो अभिभावकको मञ्जुरी विना तिर्थप्रसाद सँग लगन गाठोमा आफुखुशी बाधिएपछि सुनौलो भविष्यको कल्पना गरेकी सापकोटाको दुखका दिन शुरुवात भए । आफनो माईती जस्तै आर्थिक अवस्था कमजोर भएको धेरै दाजुभाई भएको, दिनभरी निर्माण सम्बद्ध मजदुरी गर्दासम्म परिवारमा विहान बेलुकाको छाक टार्न दुईचार पैसाको गर्जो टार्न कठिन भएपछि श्रीमान श्रीमती काखमा र पेटमा बच्चा लिएर २०६१ माघ महिनाको चिसोमा बुटवललाई कर्मथलो बनाउने उद्देश्यले आएका सापकोटा दम्पतीको जीवन विगतको तुलनामा हिजोआज सपना जस्तै परिर्वतन भएको छ ।
अभिभावकको विना मन्जुरी लगनगाठोमा बाँधिदा प्रहरी हिरासतको समेत सापकोटा दम्पतीले राम्रो अनुभव गरेका छन् । जाडो होस् या गर्मी बुटवल उपमहानगरपालिकाको देविनगर छेउमा रहेको झोलुङ्गे पुलको मुखमा मकै पोल्ने सापकोटाले मोतीपुर, सुन्दरबस्ती, नरपुर क्षेत्रका मानिसहरुलाई मकैको स्वादमा भोक मेटाउने काम गर्दागर्दै गत साउन महिनामा तिनाउ खोलामा आएको विनासकारी बाढीले झोलुङ्गे पुललाई मात्र लथालिङ्ग र भताभुङ्ग बनाइदिएन, सापकोटा परिवारको रोजगारीलाई समेत लथालिङ्ग र भताभुङ्ग बनाइदियो ।
श्रीमान तिर्थप्रसादले पाल्पाको झुम्सा, अर्गली, चितवनको नारायणगढ, नवलपरासीको गैडाकोटदेखि हरियो मकै खरिद गरी लिएर आउने र आफुले बुटवलको बजारमा ठेलामा राखेर हरियो काँचो विक्री गर्ने श्रीमतीले स्थायी रुपमा पोलेर विक्री गर्ने, दुईचार पैसा आम्दानी गर्ने ठाँउको माध्यम बनेको झोलुङ्गे पुल विनाशकारी बाढीले बगाएपछि बेरोजगार जस्तै बनेकी सरस्वतीलाई अहिले मिलनचोकको तीनकुनेले पुरानो ठाँउलाई बिर्साइदिएको छ ।
एक सय रुपैयाँबाट मकैको व्यापार सुरु गरेकी सरस्वतीले आजभोली ५० देखि तीन सयवटा मकै पोलेर, काँचो विक्री गर्दा मौसम अनुसार १ हजारदेखि ४ हजार रुपैयाँसम्मको विक्री गर्ने बताउँछिन् । अचम्मको कुरा के छ भने उनको पहिलो अनुभव एक सय रुपैयाँ लगानी गर्दा दुई सय रुपैयाँ मुनाफा हुँदा उनलाई हरियो मकै विक्री गर्ने व्यवसाय फलिफाप भयो । उनलाई बुटवलको जुनसुकै महिनाको राप र तापसँगैको चिसोमा सडक किनारामा मकै पोलेर विक्री गरेको रुपैयाँले विहान बेलुकाको घरखर्च टार्ने मात्रै होइन चारजना छोराछोरीको लालनपालनसँगै श्रीमान श्रीमतीको आम्दानीले बुटवल उपमहानगरपालिकाको देविनगरमा पक्की घर पनि जोडेका छन् ।
समय सापेक्ष मनोरञ्जन र देशविदेशमा घट्ने घटनाको बारेमा जानकारी लिने उद्देश्यले आफनो घरमा रंगीन टेलिभिजनमा केबुल जोडेर राखेका छन् । शहरको बसाई शहरकै व्यापार तर शहरकै केहि ग्राहकप्रति सरस्वतीले नराम्रो गरी मन दुखाएकी छिन् । हेर्दा र देख्दा सभ्य ठानिने आफुलाई सभ्य परिवारको बताउने शिक्षित व्यक्तिबाट समय समयमा ठगिनुपरेको अनुभव छ । त्यस्ता केहि व्यक्तिलाई मुखभरीको जवाफ फर्काएपछि पकेटबाट पैसा झिकेर फाल्ने गर्दछन् ।
केहिले मकै खाएपछि अवजस दिँदै पैसा नदिँदा यति दुख र मेहनत गरेको व्यर्थमा खेर जाँदा नराम्रोसँग मन पोल्ने गरेको उनले आफनो अनुभव सुनाइन् । पैसा भएकालाई आफनो मुल्यमा विक्री गर्ने सापकोटाले गरिव असाहय, अपाङ्गलाई दयामाया र सद्भावका कारण विना पैसामा उनीहरुको भोक मेटाउन पाउँदा भने निकै आत्म सन्तुष्टी मिलेको बताइन् ।
श्रीमान श्रीमतीको मकैको व्यापारले बुटवलमा रहेको नवीन औद्योगिक कदरबहादुर रीता रायमाझी माध्यमिक विद्यालयमा दुई छोरी कक्षा आठमा, कान्छो छोरा कक्षा चारमा र जेठो छोरालाई पनि कक्षा आठसम्मको पढाई धानेको छ । तर जेठो छोरालाई धेरै पैसा कमाउन विदेश पठाउने तयारीमा सापकोटा दम्पती जु्टेका छन् ।
२४ वर्षको उमेरमा आफु खुशी बैवाहिक जीवनमा बाधिएकी सरस्वती आफनो जन्म घर भन्दा धेरै टाढा आएर आफनो जन्मभुमि लाई चट्टक्कै बिर्सिएर, गरिवीका कारण पेटभरी चिसो पानी पिएर रात बिताएको पनि उनीहरुलाई राम्रै अनुभव छ । सरस्वतीकी माइती पक्षकी आमाले आफुखशी बिवाह गरी भन्ने अभियोगमा प्रहरी संमक्षउजुरी गर्दा प्रहरी हिरासतमाआफना छोरी ज्वाईलाई दिनरात बिताउन बाध्य बनाएकी आमकाको मन भने यतिखेर निकै प्रफुल्ल रहेको सरस्वती बताउँछिन् ।
सन्तानको नाममा आफुमात्रै एक्लै भएकीले यतिखेर उनलाई आफनो श्रीमान छोराछोरीको लालनपालन गर्ने जिम्मेवारी मात्र छैन । उनलाई आफुलाई जन्म दिने आमाको स्यारसुसार गर्ने जिम्मेवारी पनि थपिएको छ । आफु आफनो जन्मघर भन्दा धेरै टाढा भएकोले आफनो आमालाई पनि सँगै राखेको र आमाको स्यारसुसारमा लाग्ने खर्च आफुले पुर्याउदै आएको सरस्वती बताउँछिन् ।
नयाँ पुस्तामा बाबु आमाले छोराछोरीका निम्ती गरेको दुख बगाएको रगत र पसिना नदेख्ने चलन बढेको छ । यसरी आफुले तरकारीको व्यापारबाट शुरुवात गरी, होटल व्यवसाय हँुदै, सडक किनारामा मकै पोलेर विक्री गर्ने व्यवसाय सजिलो र सहज छैन । मकै एकापट्टी छ, मकै पोल्न प्रयोग गरिने कोइला अर्को ठाँउमा छ । दुवै बस्तु विक्रेताको मुल्य अनुसार खरिद गरेर जाडो, गर्मी, हिउँद, वर्षा केही नभनी दुखसुखसँग सडक किनारामा आवतजावत गर्ने बटुवालाई मकै विक्री गरी जोहो गरेको पैसाले दुखँग हुर्काएका छोराछोरीले आफु खुशी काम गर्दा सापकोटा दम्पतीलाई भने छोराछोरीप्रति चित्त दुखेको छ ।