नवजात शिशुलाई स्वस्थ र रोगबाट मुक्त राख्नको लागि अतिरिक्त पोषण प्रदान गर्न आवश्यक छ । पर्याप्त पोषण नपाएमा बच्चाले आफ्नो ज्यान समेत गुमाउन सक्छ । अस्पताल, घर वा अन्य कुनै ठाउँमा जन्मिए पनि नवजात शिशुलाई थप पोषण चाहिन्छ ।
आमाहरूले नवजात शिशुमा देखा पर्न सक्ने खतराका लक्षणहरूको बारेमा स्वास्थ्यकर्मीहरूसँग सल्लाह लिनुपर्छ । यसरी, यदि कुनै समस्या उत्पन्न हुन्छ भने, तिनीहरूले स्वास्थ्य सेवा सुविधाबाट तुरुन्तै मद्दत प्राप्त गर्न सक्छन् ।
बच्चालाई नरम लुगा लगाएर सफा र सुक्खा राख्नुपर्छ । नवजात शिशुलाई दिन र रात दुवै समयमा प्रत्येक दुई घण्टामा खुवाउनुपर्छ । यदि बच्चाले आमाको दूध पिउन सक्दैन भने, दूध निकालेर चम्चाले बच्चालाई खुवाउनुपर्छ ।
नाभि काटिसकेपछि नाभिमा कुनै पनि पदार्थ नछोडी सफा र सुख्खा राख्नुपर्छ । यदि तेल वा अन्य कुनै पदार्थ नाभिमा लगाइयो भने, यसले संक्रमण निम्त्याउन सक्छ, जसले बच्चा बिरामी हुन सक्छ वा मर्न पनि सक्छ ।
बच्चालाई ह्यान्डल गर्नुअघि हातहरू राम्ररी धुनुपर्छ । यसले संक्रमणको जोखिम कम गर्छ । यदि बच्चाको आँखामा तेल लगाइयो वा पट्टी लगाइयो भने, यसले आँखामा संक्रमण हुन सक्छ । जन्मेको एक घण्टा भित्रमा बच्चालाई आमाको दूध खुवाउनुपर्छ ।
केही आमाहरूले कोलोस्ट्रम (पहिलो दूध) दिँदैनन्, विश्वास गर्छन् कि यो खराब दूध हो । तर, नवजात शिशुको लागि कोलोस्ट्रम सबैभन्दा राम्रो दूध हो । अपर्याप्त दूध आपूर्ति भएका आमाहरूले यसलाई कसरी सुधार गर्ने भनेर स्वास्थ्यकर्मीहरूसँग सल्लाह लिनुपर्छ ।
कतिपय मानिसहरूले बच्चालाई स्तनपानको सट्टा गाईको दूध गल्तीले खुवाउँछन् । गाईको दूधमा ल्याक्टोज हुन्छ, जसलाई बच्चाले राम्ररी पचाउन सक्दैन, र यसले आमाको दूध आपूर्ति घटाउँछ ।
तसर्थ, बच्चालाई प्रत्येक दुई घण्टामा आमाको दूध खुवाउनुपर्छ, जसले आमाको दूध आपूर्ति बढाउँछ । आमाको दूधले बच्चालाई आवश्यक पोषक तत्व प्रदान गर्ने भएकाले बच्चालाई छ महिनासम्म मात्र स्तनपान गराउनुपर्छ ।
यदि बच्चालाई पर्याप्त मात्रामा आमाको दूध खुवाइएन भने बच्चा बिरामी हुने सम्भावना बढ्छ । नवजात शिशुका सबै अंगहरू पूर्णरूपमा विकसित नहुन सक्छन् । यस्तो बेला बच्चालाई संक्रमणको खतरा हुन्छ । त्यसैले कोठा सानो राख्नुपर्छ ।
कोठाको तापमान २७–२८ डिग्री सेल्सियसको बीचमा हुनुपर्छ । कोठा सानो राख्नको लागि हीटर, कोइला चुलो, ग्यास हिटर वा हलोजन हिटर प्रयोग गर्न सकिन्छ । तर, यसबाट उत्सर्जित कार्बन मोनोअक्साइडले बच्चालाई असर गर्न सक्छ ।
कोठा खुला राख्नुपर्छ र कोठाको तापक्रम सन्तुलित हुनुपर्छ । बच्चालाई घाममा सुकाउनु राम्रो हुन्छ । धेरै हावा नहुँदा बच्चालाई घाममा सुकाउनु राम्रो हुन्छ । नवजात शिशुको रगत परिक्षणको प्रक्रियामा, पुरानो रक्त कोशिकाहरू भाँचिन्छन् ।
त्यसपछि, बच्चाको शरीर जन्डिस जस्तै पहेंलो देखिन्छ । यसलाई फिजियोलोजिकल जण्डिस भनिन्छ । बच्चालाई घाममा राखेमा जन्डिस बिस्तारै कम हुन्छ । तर, यदि बच्चा रोइरहन्छ र कम दूध पिउने गर्छ भने, डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ । यदि बच्चाको शरीरमा खतराको कुनै संकेत देखिएमा तुरुन्त चिकित्सकसँग परामर्श लिनुपर्छ ।
सत्यपाटी संवाददाता । काठमाडौं