नेपाली काँग्रेसका महामन्त्री गगनकुमार थापाले केही दिनअघि एउटा सार्वजनिक कार्यक्रममा फागुन १० गते सत्ता गठबन्धन भत्किएर पुरानै पाँचदलीय गठबन्धन ब्युँतिने दाबी गरे । उनले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डसँग कुराकानी भइरहेको र राष्ट्रपति चुनावमा काँग्रेसले प्रस्ताव गरेको उम्मेदवार निर्वाचित हुने पनि दाबी गरेका थिए ।
राष्ट्रपतिमा राष्ट्रिय सहमति खोज्ने माओवादी केन्द्रको अडानले सत्ता गठबन्धन धरापमा परेको विश्लेषण भइरहेका बेला काँग्रेसका प्रभावशाली नेताले दिन तोकेर गठबन्धनको मिति तय गर्नुको सन्देश सामान्य थिएन । अन्ततः फागुन १० को मिति नजिकिँदै गर्दा गठबन्धनमा थप दरार पैदा भएको संकेतहरु देखिन थालेका छन् ।
तत्कालीन पाँचदलीय गठबन्धनको नेतृत्वकर्ता नेपाली काँग्रेसले राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्री दुवै पद आफैँले राख्न चाहेपछि पुस १० गते अप्रत्याशितरुपमा अहिलेको गठबन्धन बनेको हो । जसका कारण संघ र प्रदेश सबैतिर प्रतिपक्षी बनेको काँग्रेस घोषितरुपमै गठबन्धन टुटाउने रणनीतिमा छ । त्यसका लागि उसले प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई विश्वासको मत दिएर सम्बन्ध सुधारको प्रयास गरिरहेको छ भने माओवादीले नेतृत्व गरेको प्रदेशमा पनि सघाएको छ ।
राष्ट्रियसभा उपाध्यक्षमा माओवादीका उम्मेदवारलाई निर्विरोध गराउन उम्मेदवारी नै नदिएको काँग्रेसले सभामुख (एमाले) र उपसभामुख (राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी) विरुद्ध भने उम्मेदवार उठाएको थियो । एमालेबाट माओवादीलाई अलग्याएर सत्ता भागबण्डामा सामेल हुने तयारीका साथ प्रचण्डलाई समर्थन गरेको काँग्रेस जुनसुकै हालतमा राष्ट्रपति आफ्नो पोल्टामा पार्न चाहन्छ । त्यसका लागि संसदमा जस्तै निर्णायक भोट लिएर बसेको माओवादीलाई साथमा लिनु उसका लागि अनिवार्य बाध्यता छ ।
यहि पृष्ठभूमिमा काँग्रेस नेताहरुले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र तत्कालीन पाँचदलीय गठबन्धन पक्षधर माओवादी केन्द्रका दोस्रो तहका नेताहरुसँग लगातार भेटघाट गरिरहेका छन् । राष्ट्रपतिको उम्मेदवारी मनोनयनको दिन नजिकिँदै गर्दा हिजो काँग्रेसका शीर्ष नेताहरूले प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँग भेटवार्ता गरेका थिए । राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा आफूलाई सघाउन आग्रह गर्दै सभापति शेरबहादुर देउवा, वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल, उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का, महामन्त्री गगन थापा र नेता कृष्णप्रसाद सिटौला बालुवाटार पुगेका थिए ।
भेटमा काँग्रेसलाई राष्ट्रपति दिन प्रधानमन्त्री प्रचण्ड सहमत भएको उच्च जानकार स्रोतले दावी गरेको छ । तर, त्यसअघि प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारको निरन्तरतामा काँग्रेसले संस्थागत प्रतिबद्धता गर्नुपर्नेछ । विगतमा काँग्रेसभित्रको आन्तरिक किचलोले गठबन्धन अप्ठेरोमा परेको प्रचण्डको गुनासो सम्बोधन गराउन यसअघि पार्टीभित्र माओवादीसँग सहकार्य गर्न नहुने मत राख्दै आएका गगन थापालाई समेत लिएर देउवा बालुवाटार पुगेका हुन् ।
त्यसक्रममा काँग्रेस नेताहरुले विगतमा आफूहरुबाट गल्ति भएको स्वीकार गर्दै अब प्रचण्डलाई पाँचै वर्ष प्रधानमन्त्री बनाएर जाने लिखित प्रतिवद्धता जनाउन तयार रहेको बताएका थिए । त्यसपछि भोलि मंगलबार उपसभापति पूर्णबहादुर खड्कालाई उपप्रधानसहित गृहमन्त्री बनाउने र क्रमशः यो गठबन्धन भत्काउने आन्तरिक सहमति बनेको स्रोतको दावी छ । समझदारी अनुसार काँग्रेसले रामचन्द्र पौडेललाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउने र माओवादीले उनलाई भोट हालेर जिताउने छ ।
त्यसपछि एमाले आफैँ सत्ताबाट बहिर्गमन हुने काँग्रेसको बुझाइ छ । तर, माओवादीका नेताहरुले भने हिजोको भेटमा काँग्रेससँग कुनै सहमति नभएको दावी गर्दै एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली स्वयम् गठबन्धन भत्काउने खेलमा लागेको आशंका गरेका छन् । पुस १० गते बालकोटमा सत्ता भागबण्डाको सहमति हुँदा अर्को महत्वपूर्ण राजनीतिक समझदारी पनि भएको थियो । जसमा एमालेले प्रतिनिधिसभा विघटनको बचाउमा सार्वजनिक अभिव्यक्ति नदिने र माओवादीले पनि संसद भंग गर्ने तत्कालीन प्रधानमन्त्री ओलीको कदमलाई प्रतिगमन नभन्ने आपसी समझदारी थियो ।
तर, ओलीले संसद बैठकमै प्रतिनिधिसभा विघटनको बचाउ गर्दै त्यसको पक्षमा चर्को अभिव्यक्ति दिएपछि माओवादीपंक्ति सशंकित छ । यहि बिन्दुबाट गठबन्धनमा अविश्वास सृजना भएको माओवादीका नेताहरु बताउँछन् । एमाले नेताहरुले भने पुस १० मा शक्ति भागबण्डाको सहमतिअनुसार राष्ट्रपति आफूले पाउनुपर्ने दाबी गर्दै आए पनि त्यसअघि भएको राजनीतिक समझदारीको कुरा बाहिर ल्याएका छैनन् । प्रधानमन्त्री प्रचण्डले हालै सम्पन्न पार्टी स्थायी समिति बैठकमा उक्त प्रसंग उप्काएर एमाले अध्यक्षले आफूलाई धोका दिएको बताएका थिए ।
बैठकमा क्याबिनेट गठन, मन्त्रालय भागबण्डालगायतमा ओलीले आफूलाई अप्ठेरोमा पारेको प्रचण्डको भनाइ थियो । सत्ता साझेदार दलहरुबाट एक–एक जना समेटेर पहिलो चरणमा सानो आकारको क्याबिनेट गठन गर्ने अघिल्लो दिनको सहमति ओलीले भोलिपल्टै तोडेको गुनासो प्रचण्डले बैठकमा सुनाएको माओवादीका एक जना सचिवले बताए । उनका अनुसार पुस ११ गते प्रधानमन्त्रीसँगै विष्णु पौडेल, नारायणकाजी श्रेष्ठलाई शपथ खुवाउने ओली र प्रचण्डको सहमति थियो । तर, ओलीले एमालेबाट चार जनाको नाम दिए ।
त्यस्तै, रवि लामिछानेलाई गृहमन्त्री बनाउन पनि ओलीले अनावश्यक दबाब दिएको र अदालतको फैसलाले उनी पदमुक्त हुँदासमेत पुनः गृहमा फर्काउन दबाब बढाएको प्रचण्डको गुनासो थियो । यसरी ‘पहिलो गाँसमै ढुंगा’ लागेपछि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले राष्ट्रपतिमा अडान लिएको जानकारहरु बताउँछन् । यसै पनि हालका राष्ट्रपतिको भूमिकाप्रति माओवादी असन्तुष्ट रहँदै आएको थियो । माओवादीको पछिल्लो केन्द्रीय समिति बैठकमा विगतमा राष्ट्रपतिले खेलेका भूमिकाबारे सदस्यहरुले असन्तुष्टी जनाएपछि प्रचण्डले त्यस्तो गल्ति नदोहोर्याउने प्रष्ट कुरा राखेको एक केन्द्रीय सदस्यले बताए ।
बैठकमा प्रचण्डले पूर्वराष्ट्रपति डा.रामवरण यादव र अहिलेका राष्ट्रपति विद्या भण्डारीको कार्यकालका विवादास्पद घटनाको लामो व्याख्या गर्दै त्यस्तै प्रवृत्तिका पात्रलाई सघाउन नसकिने धारणा राखेको बताइन्छ । ‘बरु सरकार छोड्न तयार हुने तर सत्ता जोगाउन जस्तोसुकै नाममा पनि सहमति गर्ने अवस्था छैन,’ माओवादी नेता भन्छन्, ‘अध्यक्ष कमरेडले अस्तिको बैठकमा पनि यहि भन्नुभएको छ ।’ यद्यपि माओवादीभित्र अहिलेकै गठबन्धनलाई जोगाएर जानुपर्ने मत पनि छ ।
वर्षमान पुनलगायत नेताहरु वामपन्थी पृष्ठभूमिका पात्रलाई राष्ट्रपति बनाएर भए पनि गठबन्धन टुटाउन नहुने लाइनमा छन् । तर, त्यसका लागि एमाले अध्यक्ष ओलीले अघि सार्ने नाम कस्तो हुन्छ, त्यसलाई हेरेर माओवादीले औपचारिक निर्णय गर्नेछ । राष्ट्रपतिबारे छलफल गर्न आज माओवादीले पदाधिकारी बैठक बोलाएको छ । २५ गते हुने निर्वाचनका लागि १३ गते मनोनयन दर्ता गर्नुपर्ने भएकाले त्यसअघि नै औपचारिक निर्णय गर्न माओवादीको बैठक बस्न लागेको हो । कथंकदाचित गगन थापाले भनेझैँ भएन र फागुन १० गतेको खड्को टर्यो भने १३ गते माओवादीले कसलाई समर्थन गर्छ त्यसले नै गठबन्धनको भविष्य टुंगो लाग्नेछ ।
सत्यपाटी संवाददाता । काठमाडौं