सूचनाको शक्ति - The Power Of Information

        

कोभिडको असर

राष्ट्रसंघले भन्यो, ‘कोभिडले मानव विकास पाँच वर्षपछि धकेलियो’

अध्ययन रिपोर्ट अनुसार यो झट्का वास्तवमै विश्वव्यापी छ र यसले विश्वका ९० प्रतिशतभन्दा बढी देशलाई प्रभावित गरेको छ ।

यूएनडीपीका प्रमुख अचिम स्टेनर

संयुक्त राष्ट्रसंघको बिहीबार प्रकाशित एक प्रतिवेदनमा कोभिड–१९ लगायत अकल्पनीय संकटले मानव प्रगतिलाई पाँच वर्ष पछाडि धकेलेको र विश्वव्यापी अनिश्चितताको लहरलाई बढावा दिएको निष्कर्ष गरेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम (यूएनडीपी)ले ३० वर्षअघि स्थापना भएको मानव विकास सूचकांक सन् २०२० र २०२१ मा लगातार दुई वर्ष घटेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

यूएनडीपीका प्रमुख अचिम स्टेनरले एएफपीसँगको अन्तर्वार्तामा भनेका छन्, ‘यसको अर्थ हामी अकालमा मर्दैछौँ, आवश्यकभन्दा कम शिक्षित छौं, हाम्रो आम्दानी घट्दै गएको छ भन्ने हो । केवल तीन मापदण्डहरूबाट हामीले यो बुझ्न सक्छौँ किनकि यतिधेरै मानिसहरू निराश र भविष्यको बारेमा चिन्तित महसुस गर्न थालेका छन् ।’ मानव विकास सूचकाङ्क दशकौँदेखि निरन्तर उकालो लागिरहेको छ । तर, सन् २०२० मा ओरालो लाग्न थालेको र सन् २०२१ मा पनि निरन्तर ओरालो लाग्दै गएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

‘अनिश्चित समय, अस्थिर जीवन’ शीर्षकको उक्त प्रतिवेदनले कोभिड–१९ महामारीलाई विश्वव्यापी मन्दीको पुनरुत्थानको प्रमुख कारकका रूपमा औंल्याएको छ, तर राजनीतिक, वित्तीय र जलवायुसँग सम्बन्धित सङ्कटहरूको बढ्दो संख््याले जनसंख्यालाई पुनरुत्थान गर्न समय नदिएको पनि उल्लेख गरेको छ । ‘हामीले यसअघि पनि विपत्ति भोगेका छौं । हामीबीच पहिले पनि आर्थिक मन्दी भएको छ । तर अहिले हामीले सामना गरिरहेको कुराको संगम मानव विकासको लागि ठूलो धक्का हो,’ स्टेनरले भने ।

अध्ययन रिपोर्ट अनुसार यो झट्का वास्तवमै विश्वव्यापी छ र यसले विश्वका ९० प्रतिशतभन्दा बढी देशलाई प्रभावित गरेको छ । स्विट्जरल्याण्ड, नर्वे र आइसल्याण्ड शीर्ष स्थानमा छन् भने दक्षिण सुडान, चाड र नाइजर अन्त्यमा छन् । केही देशहरू महामारीबाट मुक्त हुन थालिसकेका छन् भने ल्याटिन अमेरिका, सब–सहारा अफ्रिका, दक्षिण एसिया र क्यारेबियन क्षेत्रका धेरै राष्ट्रहरूले युक्रेनमा युद्ध अर्थात् नयाँ सङ्कट आउनुअघि नै कुनै परिवर्तन गरेका थिएनन् ।

‘गुमेको विश्वास’

खाद्य र ऊर्जा सुरक्षामा रूसले युक्रेनमाथि गरेको आक्रमणको परिणामयस वर्षको सूचकांकमा गणना नगरिएको भए तापनि सन् २०२२ को परिदृश्य भयावह रहेको स्टेनरले बताए । मानव विकास सूचकाङ्कको पछिल्लो गिरावटमा ठूलो योगदान गरेको बिषय विश्वव्यापी रूपमा औसत आयुमा आएको गिरावट हो, जुन सन् २०१९ मा ७३ वर्षबाट घटेर सन् २०२१ मा ७१.४ वर्षमा झरेको छ ।

प्रतिवेदनका प्रमुख लेखक पेड्रो कोन्सेकाओले संयुक्त राज्य अमेरिका लगायत केही देशहरूमा दुई वर्ष वा सोभन्दा बढीको गिरावट आएको उल्लेख गर्दै यो कमीलाई ‘अभूतपूर्व झट्का’को रूपमा वर्णन गरे । जलवायु परिवर्तन, भूमण्डलीकरण र राजनीतिक ध्रुवीकरणजस्ता परिवर्तनकारी शक्तिहरूले कसरी मानवजातिलाई ‘मानव इतिहासमा कहिल्यै नदेखेको’ अनिश्चितताको जटिलस्तरको साथ प्रस्तुत गर्दछ, जसले गर्दा असुरक्षाको भावना बढ्दै जान्छ भन्ने कुरा पनि प्रतिवेदनमा वर्णन गरिएको छ ।

‘मानिसहरूले एक अर्कामाथिको विश्वास गुमाइसकेका छन् । संस्थाहरूमा ध्यान नदिनुहोस्, हाम्रो छिमेकी अब कहिलेकाहीं सबैभन्दा ठूलो खतरा बन्छ, चाहे त्यो समुदायमा शाब्दिक रूपमा बोल्दा होस्, वा राष्ट्रहरूद्वारा विश्वव्यापी रूपमा, जसले हामीलाई अविश्वासी बनाइरहेको छ । हामी गत शताब्दीको उपायहरूलार्ई निरन्तरता दिन सक्दैनौं,’ स्टेनरले तर्क गरे ।

रामबाणको रूपमा वृद्धिमा निर्भर हुनुको सट्टा आर्थिक रूपान्तरणमा ध्यान केन्द्रित गर्न उनले प्राथमिकता दिए । ‘स्पष्ट रूपमा भन्नुपर्दा, हामीलाई अहिले आवश्यक रूपान्तरणहरूले कम कार्बन, कम असमानता, अधिक स्थिरताजस्ता भविष्य निर्धारण गर्ने समस्याको खोजी गर्न र यसको ठोस समाधान खोज्न आवश्यक छ,’ उनले भनेका छन् ।

प्रतिवेदनमा नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी र भविष्यको महामारीको तयारी, सङ्कटहरू अवशोषित गर्न बीमा, र भविष्यको सङ्कटको सामना गर्ने क्षमतालाई बलियो बनाउन नवीनताहरू जस्ता तीन वटा मुख्य क्षेत्रमा ध्यान केन्द्रित गरेर सुधार गर्न सकिने उल्लेख छ । स्टेनरले अति जोखिममा रहेका देशहरूलाई विकास सहायताको पछिल्लो घट्दो प्रवृत्तिलाई उल्ट्याउन पनि आग्रह गरेका छन् । स्टेनरले भने, ‘त्यो बाटोलाई निरन्तरता दिनु गम्भीर त्रुटि हुनेछ र यसले राष्ट्रहरूबीच मिलेर काम गर्ने हाम्रो क्षमतामा पार्ने प्रभावलाई कम आँक्छ ।’

प्रकाशित मिति : २३ भाद्र २०७९, बिहीबार १७:३८