चाडपर्व नजिकिँदै गए पनि सरकारी अनुदानको चिनी खरिद प्रक्रिया अहिलेसम्म अगाडि बढ्न सकेको छैन । उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले चिनी खरिदका लागि दुई महिनाअघि अर्थ मन्त्रालयसँग स्वीकृति माग गरेको भए पनि स्वीकृति नदिएपछि चिनी खरिद अगाडि बढ्न नसकेको हो ।
वाणिज्य मन्त्रालयका सहायक प्रवक्ता उर्मिला केसीले अर्थ मन्त्रालयले चिनी आयातका लागि स्वीकृत नदिँदा प्रक्रिया अघि बढाउन नसकेको जानकारी दिइन् । उनले भन्सार छुटमा चिनी आयात गर्न सहमतिका लागि अर्थ मन्त्रालयमा दुई महिनाअघि प्रस्ताव पेस गरेको पनि जानकारी दिइन् ।
उनले भनिन्, ‘यो वर्ष चिनी उत्पादन कम भएको र समयमा आयात नहुँदा चाडपर्वमा अभाव भई महँगो हुन सक्ने देखिएको छ ।’ अर्थ मन्त्रालयले चिनी खरिदको स्वीकृत नदिँदा चिनी आयात गर्न ढिलाइ भएको छ । जसले गर्दा यो वर्ष दशैंतिहारमा बजारमा चिनीको अभाव हुने र उद्योगी तथा व्यापारीले मूल्यमा चलखेल गर्ने सम्भावना बढेको छ ।
५० हजार मेट्रिक टन खरिद गर्ने प्रस्ताव उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले साल्ट टे«डिङ कर्पाेरेसन र नेपाल खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनीमार्फत ५० प्रतिशत भन्सार छुटमा चिनी खरिद गर्न गत असारमा अर्थ मन्त्रालयमा प्रस्ताव पेस गरेको थियो ।
मन्त्रालयले साल्ट टे«डिङ कर्पाेरेसनबाट ४० हजार टन र नेपाल खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी १० हजार टन गरी ५० हजार मेट्रिक टन भन्सार छुटको चिनी ल्याउने गरी अर्थ मन्त्रालयसँग सहमति मागेको हो ।
साल्ट ट्रेडिङ कर्पाेरेसनले चिनी बिक्री गर्न छोडेको ६ महिना भइसकेको छ । अघिल्लो वर्ष अनुदानको चिनी खरिद गर्न नपाएको कर्पोरेसनले २०७७ मा २० हजार टन ल्याएको चिनीको मौज्दात सकिएपछि बिक्री गर्न छोडेको हो ।
अर्थ मन्त्रालयका उपसचिव कमलकुमार भट्टराईले चिनी खरिदका लागि मन्त्रालयमा स्वीकृति माग भई आए पनि खरिदको विषयमा अहिलेसम्म कुनै निर्णय नभएको जानकारी दिँदै भने, ‘चिनी खरिदको विषयमा मन्त्रालयमा धेरै पटक छलफल भए पनि अहिलेसम्म चिनी के कति परिमाणमा खरिद गर्न स्वीकृति दिने भन्ने विषयमा कुनै निर्णय भएको छैन ।’
चाडपर्वमा बजारमा चिनीको माग बढ्ने हुँदा व्यवसायीले मनपरी मूल्य लिई उपभोक्ता ठग्न सक्ने भन्दै बजार मूल्य नियन्त्रण गर्नका लागि कर्पाेरेसनमार्फत भन्सार छुटमा चिनी आयात हुँदै आएको थियो । तर, गत वर्ष अनुदानको चिनी खरिदका लागि अर्थले स्वीकृति दिएन र यो वर्षका लागि अहिलेसम्म स्वीकृत भएको छैन । अहिले खाद्य र साल्ट दुवै कम्पनीसँग चिनी छैन ।
भारतले चिनी निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएपछि नेपाली बजारमा अहिले चिनीको मूल्य प्रतिकिलो ११० रुपैयाँसम्म पुगेको छ । कर्पाेरेसनका अनुसार चिनी आयात गर्न टेन्डर गर्न ४५ दिन त प्रक्रियामै लाग्छ । कहिलेकाहीँ पहिलो टेन्डरमा आवेदन नपरेर दोस्रो पटक पनि टेन्डर गर्नुपर्छ । वाणिज्य मन्त्रालयका सहप्रवक्ता केसीले एक साताभित्र चिनी खरिदको स्वीकृत नआएमा दशैँसम्म भन्सार छुटको चिनी आउने बताए ।
कर्पाेरेसनका प्रवक्ता ब्रजेश झाले गत वर्ष चिनी खरिदको स्वीकृति दिइएन यो पटकका लागि पनि अहिलेसम्म स्वीकृति नआएकाले दशैँअघि चिनी खरिद गर्नसक्ने सम्भावना टर्न थालेको बताए । उनले भने, ‘चिनी खरिदका लागि अहिलेसम्म स्वीकृति नै भएको छैन, स्वीकृत भइहाले पनि मन्त्रिपरिषद्मा पेस गर्नुपर्ने हुन्छ ।’
यो वर्ष एक लाख टन चिनीको उत्पादन कम भएको उद्योगीको भनाइ छ । मुलुकमा वार्षिक दुई लाख ५० हजार टन चिनीको माग रहेकोमा यो वर्ष एक लाख टन मात्र उत्पादन भएको चिनी उत्पादक सङ्घको तथ्याङ्क छ । गत वर्षदेखि नै चिनी उत्पादनमा कमी आएको हो ।
उद्योगीका अनुसार गत वर्ष ८० हजार मेट्रिक टन कम उत्पादन भएको थियो । देशमा वार्षिक दुई लाख ५० हजार टन माग रहेको छ । बजारमा तीन महिना अघिदेखि नै चिनीको मूल्य बढेको छ । बजारमा प्रतिकेजी १०५ देखि ११० रुपैयाँ खुद्रा मूल्य रहेको छ । खुद्रा व्यवसायीले पसलपिच्छे फरक–फरक मूल्य लिँदा उपभोक्तालाई असर परेको छ ।
सत्यपाटी । काठमाडौं ।