अहिले देशभर रासायनीक मलको अभावसँगै लुम्बिनी प्रदेशका किसान पनि मलको अभावले मारमा परेका छन् ।
अघिल्लो वर्षको तुलनामा यो वर्ष मलको अभाव अझ चरम बनेको हो । सरोकारवालाहरुका अनुसार ९० प्रतिशत किसानले मल पाएका छैनन् ।
मौसमले साथ दिएपछि धान रोपाइँ सुरु गरेका किसानले डीएपी मल पर्याप्त मात्रामा पाएका छैनन् भने युरिया मलको चरम अभाव छ ।
लुम्बिनी प्रदेशमा कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले ७० प्रतिशत र साल्ट ट्रेडिङ्गले ३० प्रतिशत मल उपलब्ध गराउने भनिए पनि अहिले कृषकलाई मलको अभाव हुँदा ती निकाय रमिते बनेका छन् ।
कृषि सामग्री कम्पनीसँग डीएपी ८५३ टन, पोटास १ हजार टन रहेको तर युरिया मलको मौज्दात शून्य रहेको जनाइएको छ ।
कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड प्रादेशिक कार्यालय रुपन्देहीका प्रमुख नारायणप्रसाद शर्माले डीएपी मल पर्याप्त मात्रामा नभएको र युरिया मल अहिलेसम्म नआएको जानकारी दिए ।
अहिले पोटास र डीएपीको माग धेरै रहे पनि निकै कममात्र आएको उनको भनाइ छ । उनले भने, ‘सायद यो महिनाको अन्तिमसम्ममा आउँछ होला ।’
यता साल्ट ट्रेडिङ्ग कर्पोरेसन भैरहवाबाट पनि किसानले आवश्यकता अनुसार मल पाउन सकेका छैनन् । कर्पोरेसनको भैरहवा कार्यालय प्रमुख हरिचन्द्र श्रेष्ठले आफूहरूले आएको मल प्रदेशको कोटा अनुसार पठाएको बताए ।
लुम्बिनी प्रदेशमा अहिले युरिया मल १५ हजार १६५ टन र डीएपी ११ हजार ९५ टनको कोटा परेको छ । अहिलेसम्म ९०० टन डीएपी र ३२ सय टनमात्र युरिया आएको छ ।
उनले मल दैनिक रूपमा आइरहेको जानकारी दिए । प्रदेशमा पठाएको मल जिल्लाको कृषि ज्ञान केन्द्रमा पठाउने र त्यसबाट पालिकास्तरका जाने उनको भनाइ छ ।
लुम्बिनी प्रदेशको कृषि मन्त्रालयका सचिव यामनारायण देवकोटाले दुवै संस्थाबाट आएको मललाई माग र आवश्यकताको आधारमा वितरण गर्ने मन्त्रालयको नीति रहेको बताए ।
किसानहरूले खेतीको मुख्य सिजनमा मलको अभाव झेल्नु परिरहेको छ । मल अभावकै कारण बिना मल नै धान रोपाइँ सुरु गरेको राष्ट्रिय किसान महासंघका अध्यक्ष देव यादवले बताए ।
उनले ९० प्रतिशतभन्दा बढी किसानले मल पाउन नसकेको जानकारी दिए । केहीले प्राङ्गारिक मल प्रयोग गरेर खेती गरिरहेको उनको भनाइ छ ।
सरकारले प्रादेशिक कार्यालय मातहतका जिल्लाका लागि वार्षिक ४४ हजार ३०० मेट्रिक टन युरिया, ३० हजार ४५० मेट्रिक टन डीएपी र २ हजार ३९८ मेट्रिक टन पोटास मल पठाउने लक्ष्य राखे पनि पूरा गर्न सकेको छैन ।
सरकारले राखेको लक्ष्य अनुसार नै मल आपूर्ति हुँदासमेत किसानका लागि त्यो पर्याप्त नहुने सरोकारवाला बताउँछन् । यस क्षेत्रमा वार्षिक १ लाख मेट्रिक टन युरिया मलको आवश्यकता छ ।
यस्तै ६० हजार मेट्रिक टन डीएपी र ५ हजार मेट्रिक टन पोटास मलको माग रहेको कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड प्रादेशिक कार्यालय रुपन्देहीका प्रमुख नारायणप्रसाद शर्माले बताए ।
भैरहवामा रहेको कृषि सामग्री कम्पनीले लुम्बिनी प्रदेशको रुकुम जिल्लाबाहेक सबै जिल्लामा मल खाद पठाउने गर्छ । यस्तै कम्पनीले गण्डकी प्रदेशको स्याङ्जा र पूर्वी नवलपरासी पनि हेर्ने गर्छ ।
प्रादेशिक कार्यालयका प्रमुख शर्माले भने, ‘युरिया मल नै छैन । अन्य मल वितरण भइरहेका छन् तर आवश्यकता अनुसार मल आउन सकेको छैन ।’
रासायनीक मलको अभाव बढेसँगै तराईका जिल्लाहरूमा सीमा क्षेत्रका किसानले भारतीय बजारबाट लुकिछिपी रूपमा मल ल्याउनु बाध्यता छ ।
यसरी मल ल्याउँदा प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीले नियन्त्रणमा लिने समस्या पनि उत्तिकै रहेको किसानहरुको भनाइ छ ।
अर्कोतिर प्रदेशले कोटा निर्धारण गर्दा पनि खासगरी रुपन्देही, कपिलवस्तु, बाँकेजस्ता जिल्लालाई कम प्राथमिकतामा राख्ने गरेको किसानको गुनासो छ ।
सीमा क्षेत्रका किसानहरू जसरी पनि मल ल्याउँछन् भन्ने सोचाइले यी जिल्लाको कोटा कम पर्ने गरेको किसानका अगुवाहरू बताउँछन् ।
सत्यपाटी । बाँके ।