एजेन्सी । सन् २०१९ को डिसेम्बर अन्तिमदेखि चीनको वुहानबाट सुरु भएको नोभेल कोरोना भाइरसको संक्रमण विश्वका १९९ देशमा फैलिइसकेको छ । कोरोना संक्रमणबाट विश्वभरका ५ लाखभन्दा बढी मानिस संक्रमित भएका छन् भने २४ हजारभन्दा बढीको मृत्यु भइसकेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले यसलाई कोभिड–१९ को संज्ञा दिएको भए पनि बुझिने भाषामा कोरोना भाइरस भन्ने गरिन्छ ।

कोरोना भाइरस लिपिड इन्भेलोप (एसिडसहितको पत्र)भित्र आरएनए (जैविक क्रियाका लागि आवश्यक तत्व) र प्रोटिनका कणहरु मिलेर बनेको हुन्छ । यो भाइरस कताबाट सुरु भयो भन्ने यकिन हुन सकेको छैन । तर, यो भाइरस मुख्य रुपमा मानिसहरुले हाँछ्यु गर्दा निस्किने छिटाहरुबाट सर्ने गर्छ । एकबाट अर्को व्यक्तिमा सरेको यो भाइरस नाक अथवा मुखको बाटो हुँदै फोक्सो तथा आन्द्रसम्म पुग्छ ।

हाम्रो शरीमा प्रवेश गरेको केही समयमै विकसित हुन थाल्छ । भाइरसले फोक्सोमा रहेका इपीथेलियल कोषहरुमा आक्रमण गर्न सुरु गर्छ । त्यसपछि भाइरसले कोषहरुलाई मार्दै आफ्नो संख्यामा वृद्धि गर्न थाल्छ । कोरोना भाइरस मानव शरीरमा प्रवेश गरेको १० दिनभित्रै संक्रमित कोषहरुको संख्या बढ्दै जान्छ भने लाखौं भाइरसहरु हाम्रो शरीमा विकास भइसकेका हुन्छन् । जसले हाम्रो रोग प्रतिरोधी क्षमता कमजोर बनाउछन् ।

हाम्रो रोग प्रतिरोधी क्षमतालाई कमजोर बनाउन न्युट्रोफाइल्स (संक्रमणबाट बचाउने सेता रक्तकोषको प्रकार) मा संक्रमण गराउनुका साथै इन्जाइम उत्पादनमासमेत बाधा र्पुयाउछन् । यस्तै एक संक्रमित कोषले अर्को स्वास्थ कोषलाई पनि संक्रमित बनाउछ । जब भाइरसले सम्पूर्ण कोषलाई मारेर रोग प्रतिरोधी क्षमता शून्य बनाउँछन्, त्यसपछि यसको लक्षण देखिन सुरु हुन्छ । जस्तो ज्वरो आउने, सुख्खा खोकी लाग्ने हुन्छ ।

कतिपय अवस्थामा त मानिसहरु धेरै लामो समयसम्म पनि संक्रमित भएकोसमेत पत्ता लाग्दैन । विशेष गरी ६० वर्षभन्दा बढी उमेर भएका र पहिलेदेखि कुनै स्वास्थ्य समस्यासँग लडिरहेकाहरुलाई यसको संक्रमण बढी घातक हुन्छ । कोरोना भाइरसको फोक्सोका सुरक्षा पत्रहरुलाई नष्ट गर्दछ । यसँगै एल्भियोलाई (अक्सिन ग्रहण गर्नै थैली)मा पनि क्षति गराउँछ । जब हाम्रो फोक्सो पूर्णरुपमा खराब बनाएपछि ब्याक्टेरियाले आक्रमण गर्न थाल्छन् ।

जसका कारण निमोनियाको संक्रमण हुन्छ । श्वासप्रश्वासमा समस्या हुन्छ र मानिसहरुलाई श्वास फेर्नका लागि भेन्टिलेटरको आवश्यकता पर्छ । चार सातामा हाम्रो रोग प्रतिरोधी प्रणाली पूर्ण नष्ट हुन्छ र ब्याक्टेरियाले पूर्ण आक्रमण गर्छन् । जसले सम्भावित मृत्युतर्फ र्डोयाउँछ । कोरोना भाइरसलाई अन्य फ्लुसँग पनि तुलना गरिन्छ । वास्तवमा कोरोना फ्लुभन्दा कयौं गुणा घातक हुन्छ ।

फ्लुको असर विस्तारै पर्छ र चाँडै निको हुन्छ भने कोरोना हाम्रो शरीरमा प्रवेश गरेसँगै तिव्र विकास हुन्छन् । कोरोना संक्रमण निकै तीव्र र विस्तारै गरी दुई किसिमले फैलिइन्छ । यो हामीले कति सजगता अपनाएका छौं भन्नेमा भरपर्छ । तीव्ररुपमा फैलिएको कोरोना नियन्त्रणका लागि कुनै पनि किसिमको सावधानीले रोक्नसक्ने अवस्था रहँदैन । यसका लागि उपचार प्रणाली बलियो हुन आवश्यक छ ।

धेरै मानिसहरु एकै पटक संक्रमित हुन्छन् । सम्पूर्ण स्वास्थ्य प्रणाली नै संक्रमण रोक्न कम हुनसक्छ । जस्तो सुरुआतमा चीनमा र पछिल्लो सयम इटाली, स्पेन र अमेरिकामा तीव्र संक्रमण फैलिइरहेको छ । यस्तो अवस्थामा कति मानिसहरु उपचार नै नपाएर ज्यान गुमाउन पुग्छन् । यस्तो हुँदा मृत्युदर निकै बढ्छ । यस्तो किसिमको तीव्र संक्रमण रोक्न लागि संक्रमणको फैलावटमा वृद्धि हुनुअघि नै सावधानी अपनाउन जरुरी हुन्छ ।

जसले संक्रमण विस्तारै फैलिने र महामारीको रुप लिनुअघि नै उपचारबाट नियन्त्रणमा ल्याउन सकिन्छ । हालसम्म कोरोनाविरुद्धको कुनै भ्याक्सिन बनिसकेको छैन । त्यसकारण सोसल भ्याक्सिनको रुपमाा हाम्रो व्यवहारमा सुधार ल्याउने र उच्च सावधानी अपनाउनु जरुरी छ । जुन, पहिलो संक्रमणबाट बच्ने र अर्को भनेको अरुलाई संक्रमण नफैलाउने । यसको उत्कृष्ट बच्ने उपाय भनको साबुनपानी हात धुने हो ।

कोरोना भाइरसबाट बच्ने बलियो हतियार भनेको साबुन हो । साबुनले कोरोना भाइरसको बाहिरी लिपिड इन्भेलोपलाई नष्ट गरेर संक्रमणरहित बनाउँछ । त्यसैगरी हातमा विभिन्न स्यानिटाइजर लगायतका लोसनहरु लगाउनुपर्छ । जसले संक्रमण निम्त्याउने कोरोना भाइरसलाई नष्ट गर्न सक्छन् । त्यसैगरी अर्को भनेको सामाजिक दूरी कायम गर्ने हो । सामाजिक दूरी बढाउने कुरा सुन्दा नराम्रो लागे पनि संक्रमणबाट बच्ने महत्वपूर्ण उपाय हो ।

अर्को घरभित्रै बस्ने । तर, घरबाहिर निस्किनै पर्ने र संक्रमितसँग रहनुपर्ने बाध्यता भएका चिकित्सकहरुलगायतले मास्क, स्यानीटाइजर, पञ्जा र विशेष संक्रमणबाट बच्ने पोसाक लगाउनुपर्दछ । अर्को भनेको क्वारेन्टाइन हो । यसबेला क्वारेन्टाइनमा रहेकाहरुले चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मीको सुझावलाई सम्मान गर्ने र अवलम्बन गर्नुपर्छ । जति हामीले हाम्रो व्यवहारमा सुधार गर्न सक्छौं, त्यतिनै चाँडो कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट छुटकारा पाउन सक्छौं । एजेन्सीको सहयोगमा