पिसाब र दिसाजस्तै वीर्यले पनि मानिसको स्वास्थ्य अवस्थाका बारेमा महत्त्वपूर्ण सङ्केत प्रदान गर्न सक्छ । यसको रङ, बनावट, गन्ध र भोल्युममा हुने भिन्नताहरूले अन्तर्निहित स्वास्थ्य अवस्थाहरू सङ्केत गर्न सक्छ । यी सङ्केतहरू बुझ्दा पुरुषहरूलाई उनीहरूको समग्र स्वास्थ्य कायम राख्न र सम्भावित समस्याहरूलाई चाँडै सम्बोधन गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।

वीर्यको लागि सामान्य के हो ?

वीर्यको रङ, बनावट वा गन्धमा सामान्य परिवर्तन हुनु सामान्य हो । गुणस्तर पनि दिन प्रतिदिन फरक हुन सक्छ वा स्खलनदेखि स्खलन कुनै पनि दुई ठ्याक्कै समान हुँदैन । वीर्य वा सेमिनल फ्लुइड, प्रोस्टेट, सेमिनल वेसिकल्स र अण्डकोषबाट निस्कने तरल पदार्थको मिश्रण हो ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार सामान्य वीर्य मापदण्डहरूमा कम्तीमा १.५ करोड शुक्राणु प्रति मिलिलिटरको कन्सन्ट्रेसन हुन्छ । जसमा कम्तीमा ४० प्रतिशत शुक्रकीटले गतिशीलता देखाउँदछ र ४ प्रतिशत सामान्य आकार वा रूप देखाउँछ ।

यसमा सामान्यतया थोरै बाक्लो र जेल जस्तो स्थिरता हुन्छ । यसको क्षारीय पीएचको कारणले यसमा मन्द, ब्लीचजस्तो गन्ध हुन्छ । स्खलनको मात्रा सामान्यतया प्रति स्खलन १.५ देखि ५ मिलिलिटरसम्म हुन्छ । वीर्य शरीरबाट बाहिर निस्केको केही मिनेटभित्रमा तरल हुन्छ, मोटो जेलबाट चिल्लो तरलमा परिणत हुँदै शुक्राणुको चाललाई समर्थन गर्दछ ।

सरल रूपमा भन्नुपर्दा, प्रत्येक स्खलनमा लाखौँ शुक्राणुहरू हुन्छन्; तिनीहरू सबै स्वर्ण पदकका तयार पौडीबाजहरू हुनुपर्दैन, र तिनीहरू सबै सामान्य देखिनुपर्दैन । साथै, यो नोट गर्न महत्त्वपूर्ण छ कि असामान्य पौडी खेल्ने शुक्राणुहरूको उपस्थिति पनि सधैँ असामान्य आनुवंशिककीको जोखिम हुँदैन ।

रङ परिवर्तन

वीर्य सामान्यतया सेतो–खैरो रङको हुन्छ । पिसाब, रगत वा प्रजनन पथमा अन्य तरल पदार्थहरू मिसाउँदा रङ परिवर्तन हुन सक्छ । भिटामिन बी वा औषधि सुरु गर्दा वीर्यले रङ परिवर्तन गर्न सक्छ । जसरी सप्लिमेन्ट र औषधि सुरु गर्दा पिसाबको रङमा परिवर्तन हुन सक्छ, वीर्यमा पनि त्यस्तै हुन सक्छ । कलेजो फेल वा जन्डिस जस्ता स्वास्थ्य अवस्थाहरू, जहाँ सम्पूर्ण शरीर पहेँलो देखिन्छ, ले वीर्यलाई पनि फिक्का पार्न सक्छ ।

यता धुम्रपानले वीर्यको मापदण्डमा मात्रै परिवर्तन गर्दैन, प्रजनन क्षमतामा ह्रास ल्याउन सक्छ । पहेँलो वा हरियो वीर्यले यौन सञ्चारित सङ्क्रमण (एसटीआई), यूरिनरी ट्रयाक्ट इन्फेक्सन वा प्रोस्टेट इन्फ्लेमेसन (प्रोस्टेटाइटिस) जस्ता सङ्क्रमणको सङ्केत दिन सक्छ । हेमाटोस्पर्मिया भनेर चिनिने रातो वा खैरो वीर्य डरलाग्दो हुन सक्छ । कहिलेकाहीँ यो सामान्यतया सुजन, बढेको प्रोस्टेट सङ्क्रमण वा लामो समयसम्म बाइक चलाउँदा पनि हुन सक्छ ।

बनावट र घनत्व

सामान्य वीर्य अलिकति बाक्लो र जेलजस्तो हुन्छ । त्यसैले धेरै बाक्लो वीर्य निर्जलीकरण वा सङ्क्रमणको सङ्केत हुन सक्छ । लामो समयदेखि निर्जलीकरणको समस्या भएका पुरुषहरूको प्रायः वीर्य मापदण्डहरू परिवर्तन भएका हुन्छन्, जसमा बनावट समावेश हुन्छ, जसले प्रजनन क्षमतामा कमी ल्याउन सक्छ । अर्कोतर्फ, पातलो वीर्यले शुक्रकीटको सङ्ख्या कम भएको वा बारम्बार स्खलन हुनुलाई सङ्केत गर्न सक्छ । यसले शुक्रकीटको गुणस्तरलाई अस्थायी रूपमा कम गर्न सक्छ ।

गन्ध

सामान्यतया, वीर्यमा हल्का ब्लीच वा अमोनिया जस्तो गन्ध हुन्छ किनभने यसको थोरै क्षारीय पीएच हुन्छ । कडा वा दुर्गन्ध भएको वीर्य ब्याक्टेरियल प्रोस्टेटाइटिस वा एसटीआई जस्ता सङ्क्रमणहरूको लागि रातो झन्डा हुन सक्छ । मीठो गन्धले मधुमेहको लागि असामान्य ग्लुकोज स्तर सङ्केत गर्न सक्छ ।

मात्रा

स्खलनको औसत मात्र १.५ देखि ५ मिलिलिटरसम्म हुन्छ (लगभग १÷३ देखि १.५ चिया चम्चा) वा लगभग केचपको सानो प्याकेटको मात्रा । कम मात्रा बारम्बार स्खलन, कम टेस्टोस्टेरोन स्तर वा प्रजनन पथ मा अवरोध को परिणाम हुन सक्छ । वीर्यको उच्च मात्रा लामो समयसम्म यौन क्रियाकलाप नगर्दा वा दुर्लभ अवस्थामा, सङ्क्रमण वा सुजनको कारण हुन सक्छ ।

स्खलनको आवृत्ति

जबकि नियमित स्खलन सामान्यतया स्वस्थ हुन्छ, धेरै पटक स्खलनले वीर्यको गुणस्तरलाई असर गर्न सक्छ । दिनहुँ धेरै पटक स्खलन गर्ने पुरुषहरूले शुक्रकीटको सङ्ख्या र गतिशीलतामा अस्थायी कमी अनुभव गर्न सक्छन् । यद्यपि यो बारम्बार स्खलन गर्ने कम गरेसँगै सामान्य हुन्छ ।

स्खलनको समयमा दुखाइ

पीडादायी स्खलन प्रोस्टेटाइटिस, युरेथ्राइटिस र पेरियोनिज रोग वा पोस्ट–भ्यासेक्टोमी दुखाइ सिन्ड्रोम जस्ता अवस्थाहरूको लक्षण हुन सक्छ । पुरानो प्रोस्टेटाइटिस भएका १५ प्रतिशतदेखि ५५ प्रतिशत पुरुषहरूले स्खलनको समयमा यौन दुर्बलता र वा पीडा अनुभव गर्न सक्छन् ।

जीवनशैली

आहार, हाइड्रेशन र समग्र स्वास्थ्यले वीर्यको गुणस्तरलाई गहिरो असर गर्छ । खराब आहार, व्यायामको कमी र धूम्रपानले वीर्य स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ । जबकि स्वस्थ जीवनशैलीले यसलाई सुधार गर्न सक्छ ।

औषधि र सप्लिमेन्ट

केही औषधि र सप्लिमेन्टहरूले वीर्यको उपस्थिति र गुणस्तर परिवर्तन गर्न सक्छन् । उदाहरणका लागि, टेस्टोस्टेरोन रिप्लेसमेन्ट थेरापीले शुक्राणु उत्पादन घटाउन सक्छ । जबकि जिंक र फोलिक एसिड जस्ता पूरकहरूले वीर्यको गुणस्तर बढाउन सक्छ ।

कहिले डाक्टरलाई भेट्ने ?

वीर्यमा कहिलेकाहीं हुने परिवर्तनहरू सामान्यतया चिन्ताको कारण होइनन् । यद्यपि, निरन्तर परिवर्तनहरू भयो भने विज्ञको परामर्श लिनुपर्छ । नियमित चेक–अप र तपाईंको डाक्टरसँग खुला कुराकानी यौन स्वास्थ्य कायम राख्न र कुनै पनि समस्यालाई चाँडै सम्बोधन गर्न महत्त्वपूर्ण छ । तपाईंले लिइरहनुभएको कुनै पनि औषधि वा ओभर–द–काउन्टर सप्लिमेन्टहरू तपाईंको डाक्टरलाई सम्झाउन महत्त्वपूर्ण छ ।

वीर्यले पुरुषको स्वास्थ्यमा बहुमूल्य अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्न सक्छ । यसको रङ, बनावट, गन्ध र मात्रामा ध्यान दिएर, पुरुषहरूले सम्भावित स्वास्थ्य समस्याहरू चाँडै पत्ता लगाउन सक्छन् । यदि तपाईंले निरन्तर परिवर्तनहरू देख्नुहुन्छ भने विज्ञसँग परामर्शले तपाईंको यौन स्वास्थ्य सही अवस्थामा सुनिश्चित गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।